سهام شرکت Airbnb که یک استارتاپ حوزه اجاره خانه‌های شخصی است با آغاز معاملات در بورس سهام نزدک (Nasdaq) در روز پنجشنبه هفته گذشته بیش از دو برابر ارزیابی‌های اولیه قیمت خورد. با این اتفاق ارزش Airbnb که در صنعت گردشگری اقامتگاه به صورت کوتاه‌مدت اجاره می‌دهد به 100 میلیارد دلار رسید.
فروش سهام ایربیانبی در حالی صورت گرفت که بازارهای سهام ایالات متحده با افزایش شاخص بی‌سابقه‌ای روبه‌رو شده است. امسال بیش از سال 1999 که اوج رونق شرکت‌های اینترنتی در آمریکا بود، استارتاپ‌ها و کسب‌وکارها توانسته‌اند از فروش سهام خود پول جمع کنند.
داستان Airbnb
کسب و کار ایربیانبی در سال 2008 در سانفرانسیسکو و با ایده بنیانگذاران آن جو گبیا، برایان چسکی و ناتان بلاچارچیک شروع شد. ایده‌ای که می‌خواست تشک‌های بادی را در آپارتمان‌های خود آنها اجاره دهد.
Airbnb حالا بیش از 7 میلیون خانه را در سراسر جهان برای اجاره کوتاه‌مدت در فهرست خود دارد و دو برابر ارزش‌گذاری اولیه‌اش توانسته در بورس آمریکا سهام خود را بفروشد. در واقع حالا ارزش ایربیانبی دو برابر ارزش هتل‌های زنجیره‌ای ماریوت که بزرگترین کسب‌وکار هتلداری در دنیاست، شده است!
سهم 68 دلاری که 150 دلار فروش رفت!
فروش هر سهم ایربیانبی در ابتدا 68 دلار قیمت خورده بود، اما این شرکت در میان پیشنهادهای زیاد با قیمت بیش از 150 دلار در هر سهم معاملات خود را آغاز کرد و روز بورسی خود را با قیمت 144.70 دلار بست.
چسکی، مدیر اجرایی Airbnb، هنگامی که در مصاحبه تلویزیونی با بلومبرگ درباره قیمت عرضه اولیه سهام این شرکت صحبت می‌کرد گفت: «نمی‌دانم چه چیز دیگری بگویم. فقط می‌توانم در برابر این استقبال سر تعظیم فرود بیاورم.»
این شرکت در ماه‌های ابتدایی شیوع ویروس کرونا به دلیل توقف سفرها با گرفتاری‌های زیادی روبه رو شد و در ماه آوریل 2020، 25 درصد از کارکنان خود را اخراج کرد؛ یعنی چیزی حدود 1900 کارمند.
ایربیانبی مجبور شد در دوران همه‌گیری ویروس کرونا تا یک میلیارد دلار از پیش‌پرداخت مربوط به رزرو سفرها را پس بدهد!
میلیونرهای Airbnb
فروش خیره‌کننده سهام این استارتاپ گردشگری میلیاردها دلار به دارای‌های بنیانگذاران آن اضافه کرده است. علاوه بر این حالا کارکنان این استارتاپ اجازه دارند تا 15 درصد سهام خود را در مرحله بعدی بفروشند. به عبارتی میلیونرهای بیشتری هم در راه هستند.
Airbnb بازار سفر را دگرگون کرده و با نوآوری و پلتفرم خود اعتماد به نفس زیادی به کسبوکارهای نوآور گردشگری دنیا داده است. البته که در این روند عملکرد این شرکت بحث‌برانگیز هم بوده است.
به دلیل تأثیر نامطلوب مدل کسب و کار ایربیانبی بر جوامع محلی، این ساکنان و سیاستمداران در شهرهای مختلف جهان- از بارسلونا تا نیواورلئان و…- انتقادهای زیادی به این شرکت وارد کرده‌اند.
برای مثال، در نیواورلئان، ساکنان محلی از افزایش اجاره و کمبود مسکن شکایت کرده‌اند. زیرا سرمایه گذاران املاک خود را برای اجاره به صورت کوتاه‌مدت در اختیار مشتریان Airbnb قرار می‌دهند.
Airbnb پیش از این گفته بود که انتظار دارد سهام خود را بین 56 تا 60 دلار بفروشد، اما در نهایت سرمایه‌گذاران آن با مشاهده رونق بی‌سابقه بازارهای سهام، قیمت را به 68 دلار افزایش دادند.
رونق بی‌سابقه شرکت‌های دات‌کام
روز چهارشنبه هفته گذشته و یک روز پیش از عرضه سهام Airbnb نیز هنگامی که شرکت تحویل غذای DoorDash برای اولین بار در بورس، سهام خود را عرضه کرد، موفق شد با 85 درصد افزایش به نسبت قیمت اولیه، سهام خود را به فروش برساند.
امسال با وجود کرونا بیش از 140 میلیارد دلار در بازارهای بورس ایالات متحده برای شرکت‌های اینترنتی و استارتاپ‌ها پول جمع آوری شده است. یک رقم خیره‌کننده که رکورد 107 میلیارد دلاری قبلی که مربوط به اوج رونق دات‌کام‌ها (شرکت‌های اینترنتی) در سال 1999 بود را شکسته است.
Airbnb، پلتفرم آنلاین رزرواسیون اقامتگاه قصد دارد به زودی نحوه تعرفه‌گذاری خود در سراسر جهان تغییراتی ایجاد کند. بر اساس این تصمیم تمام میزبانانی که از نرم‌افزارهای طرف سوم برای مدیریت رزروهای خوداستفاده می‌کنند، بخش هزینه خدمات را که سابق بر این به صورت جداگانه از میهمانان دریافت می‌شد در تعرفه‌ای مشخص بیاورند و در مقابل همه میزبانان از مبلغ ثابت پایه، به صورت ثابت درصد کارمزد بیشتری به Airbnb پرداخت کنند. درصدی که البته نسبت به رقم 3 درصدی فعلی، بسیار بیشتر است.
برپایه سیاست جدید Airbnb، میزبانان حرفهای در مناطق خارج از امریکای شمالی را ملزم می‌کند تا هزینه‌های خدمات خود را نیز در رقمی که از ابتدا به میهمانان اعلام می‌شود بگنجانند. این اقدام احتمالا در آینده مختصات رقابت در بازار اجازه اقامتگاههای صنعت گردشگریرا تغییر خواهد داد. Airbnb می‌گوید این روش تعرفه‌گذاری به استانداردی جدید در خدمات‌دهی میزبان‌ها تبدیل می‌شود.
بیشتر میزبانان گفته‌اند چاره‌ای ندارند که هزینه‌های خدمات خود را افزایش دهند تا بتوانند کارمزد بالاتری را که Airbnb از آنها خواسته پرداخت کنند و از این طریق هزینه‌هایشان جبران شود. در این میان، میزبانانی که امکانات چندانی برای ارائه خدمات ندارند، از تصمیم این استارتاپ گردشگریشناخته شده ابراز نگرانی کردند.
قوانین جدید کارمزد‌های Airbnb، به زودی و همزمان با فروش سهام پلتفرم اجاره محل اقامت سان فرانسیسکو اعلام و اجرایی خواهد شد. Airbnb اعلام کرده که مطابق بررسی‌های اولیه، با ساده‌تر شدن روند قیمت‌گذاری‌ها و روشن کردن تعرفه‌ها، تعداد رزروهای این پلتفرم تا 17 درصد افزایش یافته است.
کریستوفر نولتی سخنگوی Airbnb در همین رابطه می‌گوید: «با توجه به این بازخورد ما سیستم ساده‌تری برای پرداخت کارمزدها توسط میزبانان حرفهای که با API ما در کشورهای مختلف در ارتباط هستند، راه‌اندازی کرده‌ایم. اما کارمزدی که از میزبانان فردی دریافت می‌کردیم همچنان بدون تغییر باقی می‌ماند.»
یکی از میزبانان قدیمی Airbnb به تاریخچه شکل‌گیری این پلتفرم اجاره اقامتگاه اشاره می‌کند و می‌گوید: «در ابتدا Airbnb با میزبانانی که تنها یک تخت‌خواب در منزل خود داشتند و آن را به میهمانان کرایه می‌دادند، کار خود را آغاز کرد اما از آن روز تاکنون تغییرات زیادی رخ داده است.»
گروهی از جمله همین میزبان قدیمی معتقدند، میزبانان فردی برای بهبود وجهه عمومی مجموعه و روابط عمومی آن گزینه‌های مناسبی هستند. اما میزبانانی که وسایل رفاهی بسیار زیادی در اختیار مهمانان می‌گذارند عملا حجم بالایی از مهمانان را به خود اختصاص می‌دهند. بنا بر گزارش Airbnb تنها ده درصد از میزبانان این مجموعه به صورت حرفهای و گسترده کار می‌کنند در حالی که 28 درصد شب‌هایشان از قبل رزرو می‌شود.
مدیر عامل پلتفرم نرم‌افزاری مدیریتی Uplisting ، وینسنت برزلین، می‌گوید: «بسیاری از هتلداران و مدیران حرفهای در این حوزه، خواستار سیستمی بودند که از نظر قیمت‌گذاری ساده‌تر عمل کند و قابلیت مقایسه و ادغام میان پلتفرم‌های متفاوت را داشته باشد و این مسئله با مشخص بودن کارمزد پلتفرم‌ها بسیار ساده‌تر خواهد بود.»
رایان دنز، مدیرعاملAir Concierge Inc که مدیریت بیش از پانصد ملک را بر عهده دارد، می‌گوید «هماهنگ بودن کارمزد در تمام پلتفرم‌ها به نفع همه فعالان این حوزه است. این کار فرآیند مقایسه را برای مهمانان ساده‌تر می‌کند چنان که اگر یک محل یکسان را در دو پلتفرم مختلف بیابند به راحتی می‌توانند آنها را از نظر کیفیت خدمات و قیمت مقایسه کنند.»
این مسئله در مجموع بیشتر مایه نگرانی مدیرانی است که املاک و خدمات کمتری زیر پوشش خود دارند. چرا که ممکن است نتوانند اجاره اتاق‌هایشان را به اندازه کافی افزایش دهند و در نتیجه توانند از پس افزایش نرخ کارمزدی که Airbnb برای میزبانان در نظر گرفته، برآِیند.
Airbnb تا همین‌جا هم با وادار کردن بسیاری از میزبانان حرفهای خود به پرداخت جریمه در مقابل لغو رزروهایی که به علت همه‌گیری ویروس کرونا اتفاق افتاده، تصویر خود را در اذهان عمومی خدشه‌دار کرده است. این استارتاپ هم‌اکنون درگیر تعداد زیادی پرونده‌های شکایت میزبانان در بسیاری از کشورهاست.
جانی باکینگهام که عهده‌دار مدیریت نه زیر مجموعه خدماتی و اقامتی در Airbnb امریکا است، می‌گوید قصد ندارد با افزایش تعرفه‌های خدماتی خود هزینه حاصل از افزایش کارمزد میزبان را پوشش دهد. به باور او این تصمیم Airbnb موجب می‌شود میزبانان از سایر پلتفرم‌های تعرفه‌بندی و قیمت‌گذاری استفاده نکنند. باکینگهام می‌گوید: «پیام Airbnb روشن است؛ یا تنها با ما کار کنید یا باید 5 برابر کارمزد بیشتر پرداخت کنید.»
سارا دوپره، مدیر فروش AirDNA و تحلیلگر امور اجاره اقامتگاه تفریحی می‌گوید هر چند این تصمیم تاثیر چندانی بر استفاده میزبانان از Airbnb نخواهد داشت، جایگاه این پلتفرم را به عنوان یکی از اقتصادی‌ترین شیوه‌ها برای یافتن اقامتگاه در حین مسافرت تغییر خواهد داد.
روان کیلفورد، که به میربانان Airbnb کمک می‌کند تا ظرفیت‌های امکانات رفاهی و خدمات خود را به بهترین شکل به میهمانان اطلاع‌رسانی کنند، دو سال پیش در پستی که در وبلاگ خود قرار داده پیش بینی کرده بود که کارمزد Airbnb با وابسته شدن میزبانان به استفاده از این پلتفورم افزایش خواهد یافت. طبق تحلیل کیلفورد، میزبانان فردی و غیرحرفه‌ای شاهد افزایش کارمزد خواهند بود و در این شرایط میزبانان کوچک‌تر با مدیریت صحیح هزینه خدمات می‌توانند از این تفاوت کارمزد به عنوان یک مزیت رقابتی بهرمند شوند؛ چنان که دیگر چندان در این زمینه به راهنمایی مشاوران نیاز نخواهند داشت.
برنامه‌ریزی جزئی جدایی‌ناپذیر از سفر است. زمان سفر، مقصد سفر و انتخاب مکان ایدئال برای اقامت، مواردی هستند که باید هوشمندانه انتخاب شوند. امروزه پلتفرم‌ها و سامانه‌های آنلاین زیادی در دسترس هستند که خدمات اقامتی را در شهرها و مناطق مختلف کشور به مسافران و گردشگران ارائه می‌کنند. هومسا یکی از همین سامانه‌‌ها است که امکان رزرو و اجاره آنلاین اقامتگاه در سراسر کشور را به صورت آسان، سریع و ارزان در اختیار مسافران قرار می‌دهد. از آپارتمان مبله تا ویلا و سوئیت و کلبه‌های جنگلی و… . حالا این استارتاپ برای نخستین بار پلتفرمی را توسعه داده که امکان رزرو اقامتگاه و پرداخت از طریق رمزارزهای دیجیتال را فراهم کرده است.
تمرکز بر استانداردهای بوم گردی و اکوتوریسم
هومسا یکی از زیرمجموعه‌های «هولدینگ ارنیکا» است که ارائه خدمات باکیفیت در حوزه گردشگری و بهبود تجربه کاربری گردشگران را هدف‌گذاری کرده است. این استارتاپ به مالکان واحدهای اقامتی در مناطق مختلف کشور و به ویژه مناطق کمتر شناخته شده کمک می‌کند با اجاره دادن اقامتگاههای خود به گردشگران درآمد کسب کنند. استان‌هایی نظیر سیستان و بلوچستان، کردستان و به طور کلی مناطقی که خدمات و زیرساخت‌های گردشگری نیز در آنها چندان زیاد نیست اما پتانسیل چشمگیری در حوزه گردشگری دارند.
آنطور که مدیر محصول ارنیکا می‌گوید ایران سرشار از مناطق بکر و دست‌نخورده است که جذابیت زیادی برای گردشگران دارد و آنها در استارتاپ هومسا می‌کوشند با توجه به اصول گردشگری پایدار، علاوه بر اینکه نوع متمایزی از ارائه خدمات رزرو و اقامت را به گردشگران عرضه می‌کنند، اکوسیستم محیطی و اجتماعی نیز حفظ می‌شود. محمدصابر طاهریان در این باره می‌گوید: «هومسا یکی از کسب و کارهای حوزه گردشگری است که نگاهی ویژه‌ای به مناطق دارای ظرفیت رشد و توسعه گردشگری دارد اما اولویت خود را حفظ محیط زیست و گردشگری پایدار می‌داند.»
در سال‌های اخیر استارت‌های گردشگری و پلتفرم‌های آنلاین زیادی در حوزه فعالیت رزرو و اجاره اقامتگاه بوم گردی راه‌اندازی شده‌اند و گزینه‌های زیادی پیش روی کاربران است اما مدیرمحصول ارنیکا معتقد است تفاوت این کسب و کار با دیگران، حساسیت زیاد آنها بر رعایت کامل استانداردهای گردشگری بوم گردیو اکوتوریسم است.
طاهریان در این باره چنین توضیح می‌دهد: «در هومسا حوزه اصلی فعالیت ارائه اقامتگاههای بومگردی است اما ما توجه به فرهنگ مردم منطقه و مفاهیمی مثل گردشگری پایدار و متعهدانه را با جدیت دنبال می‌کنیم و این مسئولیت اجتماعی را نیز برای خودمان قائلیم که با فرهنگ‌سازی و ارائه خدمات در مناطق مختلف کشور، تلاش کنیم که هیچ‌گونه آسیبی به بافت اجتماعی و محیط زیست میزبانانمان وارد نشود.»
در سامانه رزرو آنلاین هومسا، گردشگری پایدار به عنوان دریچه‌ای برای توسعه پایدار تلقی می‌شود و بر همین اساس هم بهترین مقاصد به کاربران معرفی می‌شود. علاوه بر این هومسا تجربه زندگی به سبک افراد بومی و آشنایی با آداب و آیین و رسوم مردم در مناطق مختلف کشور را بخشی از مانیفست خود در حوزه گردشگری متعهدانه تعریف کرده است.
هومسا به دنبال توسعه بازار گردشگری ایران
مخاطبان سبک گردشگری بوم گردی و اکوتوریسم، عموما مسافران و گردشگران داخلی هستند اما بنیانگذاران هومسا گوشه چشمی هم به گردشگران بین‌المللی دارند.
طاهریان در این باره می‌گوید: «هرچند بیماری کووید 19 باعث شده که در پروسه ارائه خدمات هومسا وقفه ایجاد شود، نگاه ما در حوزه خدماتی که می‌خواهیم ارائه کنیم، کوتاه‌مدت نیست و معتقدیم که ظرفیت زیادی در بازار گردشگری ایران وجود دارد. هر چند بخش قابل توجهی از میهمانان ما ایرانی هستند و در داخل ایران سفر می‌کنند، با توجه به ورودی‌هایی که داریم، از بازار بین‌المللی نیز غافل نیستیم. هدف ما این است که بازار گردشگری کشور را توسعه دهیم و در این میان نیم‌نگاهی هم به گردشگران بین‌المللی داریم. متاسفانه موانع و مشکلاتی اساسی در این راه وجود دارد اما ما سعی کرده‌ایم راه‌حل‌های خلاقانه‌ای برای آنها بیابیم.»
پرداخت هزینه رزرو اقامتگاه با ارزهای دیجیتال
اگر از شیوع ویروس کرونا در کشور بگذریم، یکی از مشکلاتی که در یکی دو ساله اخیر مانع از حضور گردشگران بین‌المللی در ایران شده، محدودیت‌های نقل و انتقال و پرداخت است. مدیران و بنیانگذاران هومسا با درک همین نیاز سرویس پرداخت از طریق رمزارز را به پلتفرم خود اضافه کرده‌اند. این برای اولین بار در ایران است که یک پلتفرم آنلاین گردشگری، امکان پرداخت از طریق رمزارز را عملیاتی می‌کند و باید آن را نقطه‌ای عطف در رشد و بلوغ صنعت گردشگری کشور ارزیابی کرد.
سرویسی که استارتاپ هومسا با همکاری «بیت راه» توسعه داده، این امکان را به مسافران و گردشگران می‌دهد از طریق پلتفرم هومسا اقامتگاه رزرو کنند و هزینه آن را با ارزهای دیجیتال مثل «بیت کوین»، «اتر»، و «تتر» بپردازند. بیت راه یک درگاه بومی پرداخت ارز دیجیتال است که می‌خواهد مبادلات مالی تجارت‌های آفلاین و آنلاین داخلی و بین‌المللی را ساده‌تر کند.
طاهریان با تاکید بر اینکه در شرایط فعلی، نقل و انتقال‌های مالی معضلی اساسی برای گردشگران خارجی است، می‌گوید: «ما می‌دانیم که دریافت خدمات برای کسانی که سیستم مالی ایران و شبکه شتاب متصل نیستند و می‌خواهند با کردیت کارت و دبیت کارت خود خدمات دریافت کنند، ممکن نیست. از همین رو برای این چالش با همفکری گروه بیت راه راهکاری طراحی کرده‌ایم که کاربران در هر جای دنیا چنانچه مایل به سفر به ایران و رزرو اقامتگاه باشند، بتوانند تنها با چند کلیک ساده و پرداخت امن رمزارزی، به اهداف خود دست یابند.»
به گفته طاهریان با سرویس جدید هومسا، سفر و درگاه پرداخت رمزارز، در یک نقطه تلاقی پیدا می‌کنند و این بدان معناست که هومسا توانسته به موازات کسب و کارهای نوین دنیا دریچه‌ای نو به سوی توسعه فناوری‌های سفر بگشاید و در زمره پیشگامان این حوزه در منطقه و جهان قرار بگیرد.
پلتفرم چندزبانه هومسا در راه است
سرویس جدید هومسا مشکلات ناشی از تحریم و قطع خدمات مالی بین‌المللی به روی گردشگران بین‌المللی را حل می‌کند. با این حال این سرویس فعلا و در فاز اول به زبان فارسی عرضه شده و فارسی‌زبانان خارج از کشور یا خارجیانی که با زبان فارسی آشنایی دارند، می‌توانند از آن استفاده کنند. آنطور که طاهریان می‌گوید با توجه به اینکه جامعه هدف هومسا تنها محدود به کاربران و میهمان فارسی‌زبان نیست، پلتفرم چندزبانه هومسا نیز در حال توسعه است که به زودی از آن رونمایی خواهد شد و امکان دریافت خدمات اقامتی گردشگری و پرداخت از طریق رمزارزها را برای غیرفارسی‌زبان‌ها نیز فراهم می‌کند.
منطقه نمونه گردشگری متین آباد از جمله پروژه‌های موفق و بزرگ گردشگری بیابان و کویر در ایران است که در ۲۵ کیلومتری شمال نطنز و ۶۰ کیلومتری جنوب شرقی کاشان ساخته شده است. نخستین اکوکمپ ایران که در سال 2010 شروع به کار کرده و در سال 2014 نیز سازمان ملل آن را در شمار هجده سایت برتر گردشگری جهان از نظر عملکرد مثبت در زمینه اکوتوریسم قرار داد. منطقه نمونه گردشگری متین آباد،
توسعه گردشگری پایدار و مسئولانه و حمایت از جامعه محلی و زیست بوم منطقه را دنبال می‌کند و آنطور که سیدهادی اشرف‌واقفی می‌گوید نتیجه سالها تجربه در حوزه خدمات پذیرش توریست و گردشگر خارجی و درک نیازهای آنها بوده است. در این مجتمع اقامتی و تفریحی خدمات و سرویس‌های مختلفی به مسافران و گردشگران ارائه می‌شود و نه تنها آسیب به محیط زیست منطقه وارد نمی‌کند، بلکه مردم محلی نیز در فعالیت‌های آن مشارکت حدکثری دارند.
موضوعی که به گفته بنیانگذار این مجموعه موجب ارتقاء و بهبود کیفیت زندگی آنها نیز شده است. اشرف‌واقفی در گفت‌و‌گویی که در ادامه می‌خوانید، گریزی هم به برخی مشکلات ساختاری گردشگری کشور زده و راه‌حل‌های برای برون‌رفت از آنها را مطرح کرده است.
در منطقه نمونه گردشگری متین آباد، خدمات اقامتی متناسب با بافت مناطق حاشیه کویر عرضه می‌شود
منطقه نمونه گردشگری متین آباد یکی پروژه‌های موفق و جاافتاده گردشگری بوم گردی در کشور است. چطور به این نتیجه رسیدید که چنین کسب و کاری را راه‌اندازی کنید و چرا در منطقه‌ای حدفاصل تهران و کاشان؟
پروژه منطقه گردشگری متین آباد از کسب و کار خانوادگی‌مان شروع شد. ما در سال 1370 شرکت خدمات توریستی «ایران دوستان» را تاسیس کردیم که در بخش تورهای ورودی گردشگری فعالیت می‌کرد. تا قبل از شیوع کرونا که گردشگران خارجی زیادی وارد کشور می‌شدند، علاقمند بودند که از کویرها و بیابان‌ها بازدید کنند. بهرحال سه‌چهارم خاک کشور ما خشک و بیابانی است و تویست‌ها به ویژه توریست‌های اروپایی مایل بودند بیابان و کویر را ببینند.
مشکل اما این بود که ما فاقد زیرساخت‌ها و مجتمع‌هایی بودیم که در آن سرویس‌های اقامت و اسکان و پذیرایی خوب و شایسته به توریست‌ها داده شود. از همه مهمتر اطمینان آنها را جلب کنیم. کویر در کشور ما متاسفانه عمدتا جایگاه جمع‌آوری زباله‌ها است و چون سکونت‌پذیری در آن کم است، شرکت‌ها و کارخانجات و تولیدی و صنعتی و حتی ارگان‌های عمومی زباله‌هایشان را برای اینکه کمتر در چشم مردم و مسئولان باشد، در بیابان‌ها رها می‌کنند.
پروژه منطقه گردشگری متین آباد 5 فاز مختلف دارد که تاکنون فقط دو فاز آن افتتاح شده و به مرور هم دیگر فازهای آن را عملیاتی می‌کنیم. اما نه سریع و بی هدف بلکه هر زمان که نیاز به تغییر ایده و نگرش را احساس کردیم، وارد فازهای تکمیلی می‌شویم
زمانی که توریست‌ها را به بیابان‌ها می‌بردیم، چنین صحنه‌هایی را به وفور می‌دیدیم. علاوه بر این برای اقامت شبانه و حمام و غذا و… نیز مشکلاتی وجود داشت. بنابراین به ذهن‌مان خطور کرد که مجموعه‌ای را احداث کنیم تا بتوانیم ضعف‌ها و کاستی‌ها را در حد توان‌مان رفع کنیم و خدماتی شایسته‌تر به توریست‌هایی که وارد ایران می‌شدند، ارائه دهیم.
ما از سال 85 یعنی 15 سال بعد از تاسیس شرکت، وارد فاز مطالعاتی و مکان‌یابی و بازاریابی تاسیس منطقه گردشگری متین آباد شدیم که حدود دو سال به طول انجامید. در سال 87 منطقه فعلی را پیدا کردیم که دارای شرایطی ویژه است. یعنی از یک طرف در مسیر گردشگری تهران به اصفهان و شیراز و یزد و کرمان قرار دارد و همزمان به فرودگان امام خمینی یا کاشان هم نزدیک است. ما به دنبال جایی بودیم که حداقل خواسته‌های ما را برآورده کند. از طرفی نیز مسائل زیرساختی مانند دسترسی به برق و تامین آب و… نیز مهم بود.
بعد از آن برای گرفتن مجوز اقدام کردیم. مجوز مناطق نمونه گردشگری را هیئت دولت صادر می‌کند. در نهایت هم با اتمام مراحل ساخت و ساز، منطقه نمونه گردشگری متین آباد در سال 89 به بهره‌برداری رسید.
شترسواری یکی از تفریحات پرطرفدار در منطقه نمونه گردشگری متین آباد است
شما از پس تجربهای چندین و چند ساله فعالیت در صنعت گردشگری و به عبارتی با دستی پر، منطقه گردشگری متین‌آباد را راه‌اندازی کرده‌اید. در مجموعه اکوکمپ متین‌آباد چه خدمات و سرویس‌هایی ارائه می‌شود؟
میهمانان ما اغلب از شهرها می‌آیند و به دنبال آرامش هستند. ما چون تجربهای 20 ساله پشت دستمان داشتیم، ذائقه گردشگران داخلی و خارجی را می‌شناسیم. بعضا کسانی که وارد این حوزه می‌شوند تجربه کافی را ندارند و فقط می‌شنوند که گردشگری خوب است و در این صنعت سرمایهگذاری می‌کنند اما ما از قبل می‌دانستیم چه چیز می‌خواهیم و کاملا برایمان ملموس بود که توریست‌ها چه نیازهایی دارند. راه‌اندازی منطقه نمونه گردشگری متین آباد خواسته ما نیست، بلکه جوابی به نیازهای مردم است.
ارزیابی نیازها و ذائقه گردشگران، مهمترین کاری است که ما در منطقه نمونه گردشگری متین آباد انجام می‌دهیم. ضمن اینکه تغییرات دائمی هم داریم. جالب است بدانید از زمانی که منطقه نمونه گردشگری متین آباد شروع به فعالیت کرده، بیش از 60 مجتمع بومگردی و توریستی و تفریحی در اطراف ما راه‌اندازی شده است. این یکی از مزایای مثبت کسب و کار ما است که کسب و کارهای گردشگری در منطقه رونق گرفته و مردم به فکر افتاده‌اند که از گردشگری کسب درآمد کنند.
حتی با وجود خشکسالی‌های مکرر که در مناطق حاشیه کویری حاکم است و مردم را ناچار به مهاجرت می‌کند، در روستاهای همجوار ما از میزان مهاجرت‌ها کاسته شده است. این برای ما یک نقطه قوت است. علاوه بر این برای اینکه از رقبایمان جلوتر باشیم، پیوسته با طرح‌هایی خودمان را به‌روز می‌کنیم. یعنی به محض اینکه رقبا بخواهند الگوبرداری کنند، طرح جدیدی رو می‌کنیم.
در همین رابطه باید اشاره کنم که پروژه منطقه گردشگری متین آباد 5 فاز مختلف دارد که تاکنون فقط دو فاز آن افتتاح شده و به مرور هم دیگر فازهای آن را عملیاتی می‌کنیم. اما نه سریع و بی هدف بلکه هر زمان که نیاز به تغییر ایده و نگرش را احساس کردیم، وارد فازهای تکمیلی می‌شویم.
با این حال مزیت‌های رقابتی زیادی هم در منطقه نمونه گردشگری متین آباد داریم که یکی از آنها استفاده از محصولات سالم و ارگانیک است. ما شیر و گوشت و نان و سبزیجات را خودمان تهیه می‌کنیم و نسبت به آنها اطمینان داریم. ما به مردم واقعیت‌ها را می‌گوییم و سعی می‌کنیم که اعتماد آنها را جلب کنیم. خدمات و سرویس‌هایی که در منطقه گردشگری متین آباد عرضه می‌شوند، در دو دسته اقامتی و تفریحی است.
در بخش خدمات اقامتی، باید به مواردی مانند اسکان در کومه‌های کاهگلی، انواع سوئیت‌‌‌ها و چادرهای کمپی و خیمه‌ای اشاره کرد. علاوه بر این برنامه‌های تفریحی و سیاحتی را نیز به میهمانان ارائه می‌کنیم. از جمله امکانات تفریحی منطقه نمونه گردشگری متین آباد، شترسواری، دوچرخه‌سواری، رصدستارگان، بازدید از مزارع ارگانیک، بازدید از مزرعه پرورش شتر، شترمرغ، اسب و انواع پرندگان بومی و خانگی است. یک بخش دیگر از فعالیت‌های ما نیز مربوط به برگزاری جشنواره و فستیوال و … است.
رصد ستارگان و سحابی‌ها در دل آسمان منطقه متین آباد ممکن است
در منطقه نمونه گردشگری متین آباد از ظرفیت‌های مناطق کویری استفاده کرده‌اید و همین موضوع در کنار خدمات و سرویس‌های خاص، این مجموعه را متمایز کرده است. استقبال گردشگران چگونه بوده است؟ چه بازخوردهایی دریافت کرده‌اید؟
سلایق آدم‌ها متفاوت است و بنابراین باید به صورت نسبی قضاوت کرد. عده زیادی از گردشگران از خدمات راضی‌اند و در عین حال هم عده‌ای هستند که ایرادهایی از ما می‌گیرند. در نهایت سعی ما بر این بوده که از نظر مشاهده و پیشنهادها و انتقادهای مردم حداکثر استفاده ممکن را ببریم.
در آینده اولین کاری که می‌شود کرد این است که یک صندوق حمایتی برای صنعت گردشگری کشور راه‌اندازی کنیم و منابعی را برای روز مبادا در آن ذخیره کنیم. این پول در اختیار بخش خصوصی باشد و نه دولت که هر وقت که خواست به عنوان حیاط خلوت از آن سوءاستفاده کند
طبیعی است که کار ما بی‌نقص نیست و ما نیز از انتقادها و پیشنهادهای سازنده مردم در جهت بهبود کارمان کمال استفاده را می‌بریم. در مجموع مردم راضی هستند. مشتریان ما عمدتا تکراری هستند و به صورت خانوادگی به اقامتگاه می‌آیند و فکر می‌کنم اغلب آنها نیز با تبلیغات گفتاری و به صورت سینه به سینه ترغیب شده‌اند که در منطقه نمونه گردشگری متین آباد حضور یابند.
مجموعه منطقه نمونه گردشگری متین آباد از جمله سایت‌های برتری گردشگری ایران شناخته می‌شود و جوایز متعددی نیز دریافت کرده است. چه ضوابط و الگوهایی را اجرایی کرده‌اید که در ارزیابی‌ها به عنوان سایت برتر شناخته شده‌اید؟
منطقه نمونه گردشگری متین آباد براساس توسعه پایدار ساخته شده که خود دارای سه ضلع «حفظ محیط زیست»، «حفظ ساختار محلی» و «تعامل با افراد محلی» است. ما این اصول را در تمام مراحل ساخت و اداره مجموعه رعایت کرده‌ایم. منطقه نمونه گردشگری متین آباد به عنوان اکوکمپ معرفی شده و علاوه بر وزارت میراث فرهنگی، نهادهای بین‌المللی نیز تاییدیه‌هایی به ما داده‌اند.
بافت ساختمانی اقامتگاه با طبیعت و ساختمان‌های کویری که از خشت و آجر است، سازگاری دارد. نه‌تنها بافت بومی را به هم نزده‌ایم، بلکه حتی ساختار ما به الگویی برای روستاهای همجوار هم تبدیل شده است. یعنی مردم به جای اینکه در گرمای 40 یا 50 درجه از سنگ و شیشه و مصالح جدید در ساخت بناهایشان استفاده کنند، طبع‌شان به استفاده از مصالح سنتی مثل آجر و کاهگل و… برگشته است. طبیعتا این نوع مصالح که به سبک بافت مناطق مرکزی کشور نزدیک است، در حفظ انرژی بسیار کمک می‌کنند.
تعامل با افراد محلی نیز در منطقه نمونه گردشگری متین‌آباد رعایت می‌شود. تمام کارکنان مجموعه بومی هستند و ما آنها را آموزش داده‌ایم و در بخش‌های مختلف به کار مشغول شده‌اند. وجود چنین منطقه‌ای باعث شده که مردم روستاهای همجوار ما جهت تحصیل سراغ رشته‌هایی مثل آموزش زبان‌های خارجی، مدیریت هتلداری، کترینگ، رصد ستاره‌ها و به طور کلی آنچه که احساس می‌کنند در حاشیه گردشگری منافع بیشتری برای آنها در پی دارد، بروند.
دهکده اقامتی در منطقه نمونه گردشگری متین آباد با سبک معماری خانه‌های کویری دارای سقف‌هایی گنبدی
با توجه به اینکه اقلیم کشور ما خشک و بیابانی است، به نظرتان چه ظرفیت‌هایی برای توسعه گردشگری بیابانی در دسترس ما است؟
مسئله اصلی و مهم، هدفمند نبودن صدور مجوزها و فقدان نظارت است. یعنی هم مجوز ساخت تاسیسات و اقامتگاه‌هایی که در کویرها و بیابان‌ها درست و حساب‌شده باشد و هم کسانی که این پروژه‌ها را راه‌اندازی می‌کنند، صلاحیت و تجربه کاری لازم را داشته باشد. برای نمونه الان گزارش می‌دهند که در استان اصفهان 300 واحد بومگردی تاسیس شده که اگر از نزدیک بررسی شوند به جرات می‌توان گفت صاحبان 280 اقامتگاه اصلا در کار گردشگری هیچ‌گونه تجربهای ندارند.
در هر کسب و کاری اهلیت مهم است. یعنی کسی که با چارچوب کار آشنا باشد؛ مزایا و معایب را به خوبی بشناسد و صرفا به مسئله درآمدی آن نگاه نکند. راه‌اندازی بومگردی خوب است اما باید به آسیب‌ها و معایب گسترش بی‌حد و اندازه آن هم فکر کرد. اگر ضوابط به درستی رعایت نشوند، بار مضاعفی روی دوش دولت گذاشته می‌شود که اشتباهات را جبران کنند. ظرفیت‌های توسعه گردشگری بیابانی در ایران زیاد است اما اگر به درستی ظرفیت‌سنجی شوند و طرح‌ها و به خصوص اهلیت افراد متقاضی ایجاد طرح‌ها به درستی بررسی شود.
مسئولان گردشگری کشور با خوشحالی به فعالان گردشگری می‌گویند که بدهی مالیاتی سال 98 به تعویق افتاده است. تقریبا 6 ماه سال 98 عملا گردشگری تعطیل بوده و امسال هم تا اینجا که به کل رکود حاکم بوده، دولت به جان آژانس‌ها و شرکت‌ها افتاده که بیمه و مالیات بگیرد
کشور ما تنوع آب و هوایی دارد و به طور طبیعی بازدید و حضور مردم نیز در مناطق گردشگری فصلی است. همانطور که برای دیدن آب‌گرم سرعین اردبیل باید در تابستان رفت، مردم هم بیشتر در زمستان به کویر می‌روند. اگر فرهنگ‌سازی مناسب صورت بگیرد، طبیعتا مردم در فصل‌های مناسب می‌روند و استفاه می‌کنند. الان کویر را مردم به سافاری می‌شناسند و این طبیعت را به هم می‌زند.
ما در منطقه گردشگری متین آباد آفرود اصلا نداریم اما در مسیرهای تایید شده از فدراسیون اتومبیل‌رانی و سازمان محیط زیست، رالی برگزار می‌کنیم. ما اجازه نمی‌دهیم آفرودسواران اکوسیستم منطقه را به هم بزنند. اینها چارچوب‌هایی است که ما رعایت می‌کنیم اما دیگران به صورت مقطعی وارد این حوزه می‌شوند و سریعا نیز خارج می‌شوند. به همین دلیل من معتقدم اگر به درستی ضوابط اجرا شوند، گردشگری بیابانی جای کار زیادی دارد و مردم هم استقبال خواهند کرد.
سوئیت‌های «کاروانسرا»، شاه‌نشین»، و «گوشواره»، که چیدمان آنها به سبک سنتی است و امکانات کامل را دارد
شیوع ویروس کرونا چه تاثیراتی روی کسب و کار منطقه نمونه گردشگری متین آباد گذاشته است؟
حتما به ما نیز فشار مالی وارد شده است. بهرحال مردم تا جای ممکن از سفر کردن امتناع می‌کنند. اعمال محدودیت‌ها نیز باعث شده که ما با ظرفیتی پایین‌تر از گذشته کار کنیم. با این حال اینطور هم نبوده که ما کسب و کارمان را به حال خود رها کنیم و قفل بر در مجموعه بزنیم. بی‌شک روزی کرونا هم به پایان می‌رسد. معتقدم آدم وقتی جایی سرمایهگذاری می‌کند، اینقدر باید حساب‌شده عمل کند که در برابر ناملایمات دوام بیاورد. نمی‌توان در برابر هر طوفانی میدان را خالی کرد و رفت.
بیماری کووید 19 همه را گرفتار کرده اما باید این دوره را هم پشت سر بگذاریم. برای این کار باید توان مالی داشته باشیم، کارهای جدید انجام دهیم و در حد امکان هزینه‌هایمان را پوشش دهیم. فرق آدم‌های موفق و آدم‌هایی که فکر می‌کنند در همین است. آدم‌های موفق هر تهدیدی را به فرصت تبدیل می‌کنند.
همانطور که خودتان می‌گویید دیر یا زود بیماری کرونا هم تمام می‌شود. به نظر می‌رسد همه نقش‌آفرینان گردشگری، از دولت و سیاست‌گذار تا فعالان و صاحبان بیزنس‌ها در چند ماه گذشته فرصت کافی داشته‌ایم که بنشینیم و فکر کنیم که برای بازیابی صنعت گردشگری در آینده‌ای نه چندان دور چه باید کرد. درس‌هایی که می‌توان از خطاهای گذشته گرفت تا دوباره تکرار نشوند و از آن مهمتر برنامه‌محوری و اراده جمعی برای رونق دوباره صنعت گردشگری مهمند. به نظر شما چه باید کرد؟
ببینید این اتفاق‌ها دوباره به اشکال مختلف رخ خواهند داد. یعنی حوادث و پیشامدها غیرمنتظره چیزی نیست که دیگر تکرار نشود. در وهله اول ما نیازمند صندوقی حمایتی صنعت گردشگری هستیم. این صندوق در قانون تعریف شده اما متولیان امر یا نمی‌خواهند یا نمی‌توانند این صندوق را احیا کنند یا به کل از وجود آن بی‌خبرند. برای مثال بخشی از عوارض و مالیات‌هایی که داده می‌شود مربوط حوادث و جبران خسارت در صنعت گردشگری است.
در حال حاضر آژانس مسافرتی و هوایی و هتل و… با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم می‌کنند اما دولت و وزارت میراث فرهنگی تنها به این بسنده کرده‌اند که بیمه و مالیات و… را امهال می‌کنند. امهال دردی را از کسی دوا نمی‌کند. بدهی هر چقدر زودتر پرداخت شود، آدم راحت‌تر است. من رئیس جامعه مناطق نمونه گردشگری و مجتمع‌های تفریحی در استان اصفهان هستم و از نزدیک با فعالان این صنعت ارتباط دارم.
مشکلات گردشگری در ایران ساختاری است و به همین دلیل نیز راه‌حل‌های ساختاری می‌خواهد تا اگر روزی روزگاری دوباره اتفاقی غیرمنتظره افتاد، بهتر از پس مشکلات برآییم. لازم است کمیسیون گردشگری در مجلس تشکیل شود تا حق و حقوق خانواده بزرگ صنعت گردشگری در نظام بودجه‌ریزی کشور دیده شود. باید با دولت و مجلس نشست و تکالیف بر زمین مانده مثل تعیین تکلیف عوارض مربوط به صنعت گردشگری و تشکیل صندوق ذخیره گردشگری و… را به پیش برد.
تعامل با افراد محلی نیز در منطقه نمونه گردشگری متین‌آباد رعایت می‌شود. تمام کارکنان مجموعه بومی هستند و ما آنها را آموزش داده‌ایم و در بخش‌های مختلف به کار مشغول شده‌اند. وجود چنین منطقه‌ای باعث شده که مردم روستاهای همجوار ما جهت تحصیل سراغ رشته‌هایی مثل آموزش زبان‌های خارجی، مدیریت هتلداری، کترینگ، رصد ستاره‌ها و… بروند
در اروپا و آمریکا دولت بسته‌های حمایتی به همه کسب و کارهای صنعت گردشگری داده اما در ایران از این خبرها نیست. شرکت لوفت‌هانزا و دیگر شرکت‌های بزرگ گردشگری در اروپا اعتبارهای بلاعوض بسیاری از دولت‌‌های خود گرفته‌اند تا بتوانند کارمندان خود را حفظ کنند و در نتیجه کسب و کارها سر پا بمانند. در ایران چنین چیزی را ندیده‌ایم. یا توان مجموعه وزارت‌خانه‌ای ما از این بیشتر نیست یا اینکه چون در مجلس کمیسیون گردشگری نداریم یا در اتاق بازرگانی اعضای کمیسیون گردشگری توانایی حلاجی این مسائل را ندارند.
انواع پرندگان و حیوانات اهلی مانند اسب و شتر نیز در منطقه نمونه گردشگری متین آباد پرورش داده می‌شود
در آینده اولین کاری که می‌شود کرد این است که یک صندوق حمایتی برای صنعت گردشگری کشور راه‌اندازی کنیم و منابعی را برای روز مبادا در آن ذخیره کنیم. این پول در اختیار بخش خصوصی باشد و نه دولت که هر وقت که خواست به عنوان حیاط خلوت از آن سوءاستفاده کند. جای تاسف دارد که یک وزارت‌خانه نمی‌تواند در این رزوهای سخت به داد زیرمجموعه اش برسد. صدها و هزاران کسب و کار گردشگری در طول سه چهار دهه گذشته بیمه و مالیات پرداخت کرده‌اند و بار اشتغال را از دوش دولت برداشته‌اند اما الان همگی رها شده‌اند.
مسئولان گردشگری کشور با خوشحالی به فعالان گردشگری می‌گویند که بدهی مالیاتی سال 98 به تعویق افتاده است. تقریبا 6 ماه سال 98 عملا گردشگری تعطیل بوده و امسال هم تا اینجا که به کل رکود حاکم بوده، دولت به جان آژانس‌ها و شرکت‌ها افتاده که بیمه و مالیات بگیرند. جالب این است که منت هم بر سر ما می‌گذراند که چند ماه امهال شده است. معوقه بانکی وقتی امهال می‌شود، سود مضاعف به آن تعلق می‌گیرد. این ظلمی بزرگ در حق صنعت گردشگری است.
بخش خصوصی برای اینکه سازمان میراث فرهنگی به وزارت‌خانه تبدیل شود، تلاش زیادی کرد و بنابراین انتظار می‌رفت دست‌کم بسته حمایتی به کسب و کارهای گردشگری بسته حمایتی تعلق گیرد. اخیرا اعلام کرده‌اند که صاحبان کسب و کارها برای دریافت وام 12 درصدی حمایتی در سامانه نام‌نویسی کند.
سوال این است که وقتی کسب و کارها فعالیت ندارند و تعطیل هستند، چطور صاحبان آنها باید وام را برگردانند. توجه داشته باشید که بسته حمایتی با وام بانکی متفاوت است. احساس می‌کنم به شعور بخش خصوصی گردشگری توهین می‌شود.
پیشنهادهای جدید غذایی و آشامیدنی در هتل‌ها و استراحتگاه‌ها یکی از مهمترین استراتژی‌هایی است که نظر توریست‌ها را جلب می‌کند و درآمد آنها را افزایش می‌دهد. در بحبوحه بحران جهانی کرونا که تعداد مسافران از گذشته کمتر شده، صنعت هتلداری باید بسته‌های وسوسه‌کننده‌تری به مشتریان عرضه کنند؛ در تصورات قبلی خود تجدیدنظر کنند؛ به فکر طراحی فضاهای جدید باشند تا بتوانند تجربه گردشگران را بهبود ببخشند. این یعنی مدرن‌سازی تجربه میهمان. راه‌حلی بالقوه موثر، ساده و دسترس که در بلندمدت جواب می‌دهد.
صنعت هتلداری به دلایل ساختاری و تحمیلی دیگر رونق سابق را ندارد
امیدواری‌‌های صنعت هلتداری
صنعت هتلداری با چالش‌ها و فرصت‌های جدیدی روبرو است. حتی بیش از همه‌گیری ویروس کرونا هم پلتفرم‌های اجاره خانه و اقامتگاههای محلی بازی را از چنگ آنها درآورده بودند. حالا اما همه اعضای زنجیره اقامت و اسکان در خط شروع قرار گرفته‌اند. برای هتل‌ها اما کار سخت‌تر است. راه‌حل‌هایی مثل تخفیف و سرویس‌های اضافه و اختصاصی دیگر تکراری شده و تقریبا می‌توان گفت خریداری ندارد و برای گردشگران نیز رفتن به هتل به کاری طاقت‌فرسا بدل شده است. یک دلیل ساده برای این وضعیت پوست‌اندازی صنعت گردشگری است که عمومی‌تر شده و گردشگران نیز در مقایسه با گذشته تعامل و پیوند عمیق‌تر با مقاصد را طلب می‌کنند. اگرچه از برخی جهات شیوع ویروی کرونا به اصطلاح صنعت هتلداری را نونوار کرده، بیش از اینها لازم است
توصیه‌ای که کارشناسان به هتل‌ها می‌کنند این است که برای باقی ماندن در گردونه رقابت، در برخی عادت‌های سابق خود تجدیدنظر کنند و به اصطلاح رگ خواب گردشگران را بشناسند و استراتژی‌های جذب را وارد فازهای جدید کنند. خدمات غذایی و آشامیدنی یکی از بهترین گزینه‌هایی است که به گفته تحلیلکران تجدیدنظر در قواعد آن راهی رو به روشنایی را برای هلتداران باز می‌کند و نه‌تنها آنها را با تغییرات ماه‌های گذشته سازگار کرده و چه بسا عقب‌ماندگی‌های گذشته را جبران کند.
هتل‌ها باید خدمات خود را در بسته‌بندی‌های جدید و خلاقانه عرضه کنند تا مدرنیزه کرده تجربه میهمانان محقق شود
مدرن‌سازی تجربه میهمانان با تجربه بدون تماس
ما در عصری تازه زندگی و سفر می‌کنیم. عصری که در آن شاهد پایان سرویس اقامت و اسکان به سبک سنتی هستیم. گردشگران و میهمانان به دنبال روش‌های بدون تماس برای صرف غذا هستند و این نکته‌ای است که به نظر می‌رسد صنعت هتلداری سالها از آن غفلت کرده است. وقتی می‌گوییم غفلت، منظورمان فراموشی به معنای مطلق کلمه نیست. امروزه اگر به بازار املاک هم سر بزنید یا پلتفرم‌های اجاره خانه یا اقامتگاه را در نظر بگیرید، خدمات اتاق کامل را جایگزین روش‌های سنتی هتل‌ها کرده‌اند.
سال‌هاست روش کاری هتل‌ها این است که از میهمانان‌شان می‌خواهند در ساعات مشخصی برای صرف غذا به غذاخوری مراجعه کنند و فرآیند آنچنان جا افتاده که آژانس‌های مسافرتی نیز در تبلیغ پکیج‌های سفر خود قید می‌کنند که مثلا «شام را در محیطی رویایی با موسیقی زنده صرف می‌شود» یا «فضایی مشرف به دریا و ارتفاع» را جزء خدمات ویژه خود معرفی می‌کنند. نوعی بسته‌بندی سنتی که گرچه مسافران و گردشگران با آن آشنا هستند، امروزه دیگر مجبور نیستند آن را بپذیرند. گفته می‌شود صنعت هتلداری باید خدمات خود را در بسته‌بندی‌های جدید و خلاقانه عرضه کند تا مدرنیزه کرده تجربه میهمانان محقق شود.
شاید وقت آن رسیده که هتلداران کمی هزینه کنند و طراحی داخلی و دکوراسیون هتل‌ها را تغییر دهند و آژانس‌های مسافرتی نیز شاخص «فضای قابل توجه اقامتی» را در تبلیغات و پیشنهادهای انگیزشی خود اضافه کنند
چه شروعی بهتر از غذا و نوشیدنی. خورد و خوراک همیشه جزء جدایی ناپذیر صنعت گردشگری بوده و یکی از روندهای آینده‌دار این صنعت هم هست. عجیب این است که صنعت هتلداری تاکنون متوجه این تغییر بزرگ نشده است. شیوه‌های سرو غذا و پیشنهادهایی که در منوها گنجانده می‌شود، بهترین راه برای بهبود تجربه گردشگران و میهمانان در زمان اقامتشان است و اگر به درستی اجرا شود، احساس ارتباط با رستوران‌های محبوب میهمانان را در خاطره‌شان زنده می‌کند. این استراتژی اساسی‌ترین مرحله ایجاد تغییر و مدرن‌سازی تجربه میهمانان در صنعت هتلداری است که اپراتورهای مسافرتی نیز خیلی زود خود را با آن هماهنگ می‌کنند. گزینه‌های بیشتری هم در دسترس است.
پلتفرم‌های آنلاین اجاره خانه و اقامتگاه، بخش زیادی از سهم هتل‌ها از بازار گردشگری را تصاحب کرده‌اند
برای مثال گردشگران امروزه به محیط زیست بیشتر اهمیت می‌دهند و بالتبع منوهای بدون کاغذ علاوه بر اینکه از نظر آنها سازگاری بیشتری با محیط زیست دارد، موجب صرفه‌جویی در هزینه‌های هتلداران نیز می‌شود. دقت کنید اینها راهکارها اگرچه ممکن است پیش‌پاافتاده یا سطحی به نظر برسند، توجه گردشگران و میهمانان را جلب می‌کند و در بلندمدت نیز منجر به رضایتمندی آنها می‌شود.
انعطاف‌پذیری در تغییر منو و استفاده از کدهای QR متصل به تلفن‌های هوشمند نیز به سرعت مورد استقبال مهمانان قرار می‌گیرند. با اینکه ممکن است دل کندن تمام میهمانان از منوهای سنتی سخت باشد یا پرریسک به نظر برسد اما این تغییرات در راستای مدرن‌سازی تجربه میهمانان است و به طور قطع در آینده انتظارات آنها را نیز از همین مسیر راهبری خواهد کرد.
مدرن‌سازی تجربه میهمانان با فضای بزرگ‌تر اما شخصی‌تر
اجتماعی شدن صنعت توریسمو همه‌گیری بیماری کووید 19 باعث شده تا گردشگران درباره جایی که پول خود را خرج می‌کنند، بیشتر فکر کنند و شاید هم قانع شوند که جوامع محلی را دریابند. در هتل‌ها نیز میهمانان انتظار دارند که نوع و کیفیت غذا یا نوشیدنی که در هتل‌ها عرضه می‌شود، به رستوران‌ها و اقامتگاههای محلی شباهت داشته باشد. میهمانان مایلند هلتداران برای تهیه مواد اولیه رستوران‌های خود به جای شبکه‌های تولید و مصرف انبوه، به بازارهای محلی‌تر مراجعه کنند یا در لیست غذاهایی که به آنها داده می‌شود، چشم‌شان به غذاها و نوشیدنی‌های محلی مناطق خاص هم بخورد.
منتقل کردن آرامش و راحتی شبیه به محیط خانه، یکی از مهمترین استراتژی‌های مدرن‌سازی تجربه میهمانان است
میهمانان همچنین می‌خواهند در مکانی غذا بخورند که بتوانند با خیال راحت از سایر مهمانان فاصله بگیرند یا سرو غذا برای آنها در اتاق‌ها و سوئیت‌هایشان ممکن باشد. توصیه می‌شود هتل‌ها و توراپراتورها بیشترین تمرکز خود را برای به حداکثر رساندن فضاهای باز هتل‌ها و رستوران‌ها بگذرارند. از نظر مدرن‌سازی تجربه میهمان، هتل‌هایی که به راحتی با فضای داخلی بزرگ و باز کنار می‌آیند، خوش‌اقبال‌ترند و در موقعیتی برتر قرار می‌گیرند. میهمانان امروزه فضای شخصی اما بزرگ‌تر را ترجیح می‌دهند و از اینکه محصور در اتاق‌ها و سوییت‌هایشان باشند، آزرده خاطر می‌شوند.
راه‌حل‌هایی مثل تخفیف و سرویس‌های اضافه و اختصاصی دیگر تکراری شده و تقریبا می‌توان گفت خریداری ندارد و برای گردشگران نیز رفتن به هتل به کاری طاقت‌فرسا بدل شده است. یک دلیل ساده برای این وضعیت پوست‌اندازی صنعت گردشگری است که عمومی‌تر شده و گردشگران نیز در مقایسه با گذشته تعامل و پیوند عمیق‌تر با مقاصد را طلب می‌کنند
مکان‌های بزرگ نشیمن خارج از اتاق، پیشنهاد جذاب دیگر در مدرن‌سازی تجربه میهمانان است. شاید وقت آن رسیده که هتلداران کمی هزینه کنند و طراحی داخلی و دکوراسیون هتل‌ها را تغییر دهند و آژانس‌های مسافرتی نیز شاخص «فضای قابل توجه اقامتی» را در تبلیغات و پیشنهادهای انگیزشی خود اضافه کنند. بهانه هم که جور است: فاصله‌گذاری این روزها به گوش همه آشناست و کیست که دنبال آن نباشد.
مدرن‌سازی تجربه میهمانان با فروش مواد غذایی و آشامیدنی محلی
از آنجا که میهمانان هتل‌ها همه چیز را با خانه و مکان‌های مورد علاقه‌شان مقایسه می‌کنند، به راحتی می‌توان این تجربه را برای آنها زنده کرد. میهمانان از صرف ناهار یا شام در خانه و پشت میز لذت می‌برند و بنابراین می‌توان با قراردادن یک میز غذاخوری بزرگ در اتاق محل اقامت، حضور آنها را لذت‌بخش‌تر کرد. رستوران‌های هتل با ارائه پیشنهادهایی مانند صرف غذا در رستوران‌های محلی خارج از شهر و کمپ‌های توریستی یا دادن منوهای فصلی، خاطره رفتن به تعطیلات را برای میهمانان زنده کنند.
صرف غذا در رستوران‌های محلی خارج از شهر و کمپ‌های توریستی یا دادن منوهای فصلی، خاطره رفتن به تعطیلات را برای میهمانان زنده کنند.
پیشنهاد دیگر این است که صنعت هتلداری در راه مدرن‌سازی تجربه میهمانان بیش از پیش خودشان را محلی نشان دهند. این بدان معنا نیست که لوکس بودن و کوشش برای گرفتن ستاره‌های بیشتر برای نام و برند خود را فراموش کنند، بلکه منظور این است که به سبک اقامتگاههای محلی در شهرهای کوچک و روستاها سرویس بدهند یا دست‌کم شعبه‌هایی را در مناطقی دور از شهرها بازگشایی کنند یا با اقامتگاههای روستایی و محلی قرارداد همکاری منعقد کنند. بسته‌بندی و فروش محصولات محصولات خاص ارگانیک و محلی نیز گزینه‌ای دیگر است که جلوه خوبی دارد و با مدرن‌سازی تجربه میهمانان همخوانی دارد.
واقعیت این است که صنعت هتلداری بیش از دیگر اجرای اکوسیستم گردشگری به تحرک و چابکی نیاز دارد و لازم است در راه دستیابی به بازارهای جدید خلاق‌تر و زیرک‌تر باشند. بیراه نیست اگر بگوییم این صنعت با هرچقدر محلی‌تر و خودمانی‌تر شود و به مدرن‌سازی تجربه میهمانان تن بدهد، زودتر دوران گذار فعلی را پشت سر خواهد گذاشت. فراموش نکنید مدرن‌سازی تجربه میهمانان تنها یک قدم رو به جلو است اما همزمان یک قدم هم به روشنایی نزدیک‌تر است.
اقامتگاه های بوم گردی، یکی از محبوب‌ترین مکان‌ها نزد گردشگران هستند. مکان‌هایی که بر مبنای تعامل حداکثری با جوامع میزبان ساخته می‌شوند و به دلیل توجه به تنوع بافت و اقلیم جغرافیایی و اجتماعی، شناخت نیازهای اقامتی گردشگران و همینطور مقتضیات و الزاماتی دیگر مثل خوراک و تفریح و سرگرمی در مقایسه با هتل‌ها و مسافرخانه‌ها انتخابی بهتر نزد گردشگران هستند. برای ساخت یک اقامتگاه گردشگری نیز مثل بسیاری از کارهای دیگر ابتدا باید مجوز ساخت اقامتگاه بوم گردی را وزارت میراث فرهنگی، گردشگی و صنایع دستی و دیگر نهادهای مرتبط دریافت کرد. اگر می‌خواهید بدانید این مجوزها چه هستند، ساخت و بهره‌برداری و اقامتگاه بوم گردی در چه مشخصات و ضوابط و درجه‌بندی‌هایی دارد یا اینکه نمی‌دانید باید از کجا شروع کنید، با ما همراه باشید.
اقامتگاه بوم گردی چیست؟
از جنبه‌های مختلفی می‌توان به مفهوم گردشگری بوم گردی پرداخت و جایگاه اقامتگاه های بوم گردی را شرح داد. در ساده‌ترین تعریف، اقامتگاههای بومگردی اماکنی هستند که در محیط های طبیعی و بومی با رعایت بالاترین سطح ممکن ضوابط زیست محیطی و به شکلی سازگار با معماری بومی، بافت تاریخی و سیمای طبیعی منطقه تاسیس می‌شوند و چون گردشگران در این مکان‌ها تجربه‌های تازه‌ای را کسب می‌کنند، اهمیت بالایی دارد.
اقامتگاههای بوم گردی باید با بافت و معماری بومی منطقه‌ای که در آن ساخته می‌شوند، سازگاری داشته باشند. عکس‌ها: جاجیگا
شرایط اولیه دریافت مجوز اقامتگاه بوم گردی
حداقل‌های شرایط و مشخصات آن با استناد به دو «آیین‌نامه ایجاد، اصلاح، تکمیل، درجه‌بندی و نرخ‌گذاری تاسیسات گردشگری و نظارت بر فعالیت آنها»، «دستورالعمل احداث و بهره‌برداری از اقامتگاه های بوم گردی» و نظرات و پیشنهادات فعالان و متخصصان حوزه بوم گردی تعیین شده که اداره کل نظارت و ارزیابی خدمات گردشگری، و دفتر همکاری و توافق‌های ملی گردشگری معاونت گردشگری وزارت میراث فرهنگی آن را تهیه کرده و دی‌ماه سال 93 تصویب و ابلاغ شده است. در این تصویب‌نامه درباره مکان و موقعیت اقامتگاه بوم گردی گفته شده یک اقامتگاه بوم گردی باید در هر سطح و درجه‌ای با معماری بومی و رعایت اصول زیست محیطی سازگار باشد و امکان اقامتی ایمن را برای گردشگران فراهم کند.
سطح‌بندی اقامتگاه های بومگردی
اقامتگاه های بوم گردی به سه درجه 1، 3 و 3 درجه‌بندی می شوند. درجه‌بندی نیز بر مبنای جمع امتیازات کسب شده در فرایند ارزیابی تخصیص می‌یابد. در این فرایند موارد در سه حیطه کلی به شرح ذیل ارزیابی خواهند شد:
الف: در بخش بنا و ساختمان، تجهیزات و خدمات و مواردی از این دست، یک اقامتگاه دست‌کم باید 30 درصد از امتیازات را کسب کند.
ب: در بخش نیروی انسانی، ایمنی و بهداشتی و نیز طبق شیوه‌نامه کسب 30 درصد از کل امتیازات الزامی است.
پایداری، توجه به اصول زیست‌محیطی و ابعاد فرهنگی و اجتماعی از اقامتگاههای بومگردی انتظار می‌رود
ج: سومین استاندارد مربوط به پایداری، میزان توجه به اصول زیست‌محیطی و ابعاد فرهنگی و اجتماعی است که براساس آن تمام اقامتگاه های بوم گردی فارغ از درجه‌بندی‌شان باید 40 درصد از امتیازات را بگیرند تا به تایید برسند و مجوز اقامتگاه بوم گردی برای آنها صادر شود.
آیین‌نامه شرح مشخصات و ضوابط ساخت، بهره برداری و درجه بندی اقامتگاه های بوم گردی، حد و حدود اقامتگاههای بوم گردی را نیز مشخص کرده است. به این صورت که یک اقامتگاه شامل دو یا چند مجموعه اقامتی باشد. به این شرط که این مجموعه‌ها دارای مدیریت واحد باشند و ارتباط فیزیکی و دسترسی آسانی میان مجموعه‌ها وجود داشته باشد. همچنین امکان احداث دو یا چند اقامتگاه بوم گردی با درجات و اهداف فعالیت مختلف در یک محیط مدیریتی واحد وجود دارد، به شرطی که فعالیت هیچ یک از آنها تاثیر منفی بر عملکرد واحدهای دیگر نداشته باشد.
ارزیابی امتیازات اقامتگاه استاندارد بوم گردی
در فرایند ارزیابی اقامتگاه های بوم گردی گردشگری ممکن است امتیازاتی از صفر تا ۱۰ به هر یک از موارد ارزیابی تعلق گیرد بدیهی است این امتیازات براساس سطح کیفی و مطلوبیت مورد ارزیابی، تعیین می‌شوند. برای داشتن تصویری بهتر از موضوع، به این موارد توجه کنید:
در اقامتگاههای بوم گردی درجه سه، کسب حداقل امتیاز ۱ برای هر مورد لازم است و از آن سو نیز حداقل میانگین مجموع امتیازات در این سطح نباید کمتر از ۲ باشد.
در اقامتگاههای بوم گردی درجه ۲، قانون‌گذار حکم کرده که کف امتیازها برای هر مورد باید ۴ باشد و حداقل میانگین مجموع امتیازات در این سطح نیز باید از ۵ کمتر نباشد.
در اقامتگاههای بوم گردی درجه ۱ حداقل کسب امتیاز ۷ برای هر مورد الزامی است و حداقل میانگین مجموع امتیازات در این سطح از درجه نباید کمتر از ۸ باشد.
فرایند صدور مجوز ساخت اقامتگاه بوم گردی
صف تا صد صدور مجوز ساخت اقامتگاه بوم گردی در چند مرحله انجام می‌شود. در گام نخست متقاضی باید درخواست کسب مجوز اقامتگاه بوم گردی را به همراه مدارک به اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان ارائه دهد و موافقت اصولی را از کمیسیون بوم گردی این اداره دریافت کند. متقاضیان در برخی استان‌ها می‌توانند درخواست خود را برای کسب مجوز اقامتگاه بوم گردی به صورت اینترنتی و از طریق سامانه خدمات الکترونیک وزارت میراث فرهنگی به نشانی myst.mcth.ir ثبت کنند.
در این مرحله کارشناس طبیعت گردی از محل واحد بازدید می‌کند و اگر موضوع تایید شد، موافقت اولیه ساخت اقامتگاه بوم گردی صادر می‌شود. دقت داشته باشید هنوز به مرحله گرفتن موافقت اصولی نرسیده‌ایم. در مرحله بعد از گرفتن موافقت اولیه، موضوع در کمیته فنی استان با گرفتن عکس و فیلم و تسلیم مدارک مربوط مطرح می‌شود.
موافقت اولیه با مجوز اقامتگاه بوم گردی با کمیته فنی استان است
در این مرحله اگر موضوع به تایید کمیته فنی برسد، موافقت اصولی صادر می‌شود. گام بعدی این است که متقاضی از ادارات مرتبط مثل سازمان آتش‌نشانی، کارشناسان بهداشت و… براساس نقشه ساختمان و محیط ساخت اقامتگاه تاییدیه دریافت کند و آزمایش‌های «عدم سوء پیشینه» و «عدم اعتیاد» را با موفقیت پشت سر بگذارد. چنانچه مدارک تایید شدند و صلاحیت‌ها و تاییدها صادر شد، کار پیش می‌رود.
در مرحله بعد نقشه‌ها و تاییدها مجددا در کمیته‌ای به نام کمیته فنی سرمایهگذاری با حضور کارشناس طبیعت گردی مطرح می‌شود و اگر تاییدیه صادر شد، کار تمام است. منتها متقاضی پس از دریافت موافقت اصولی تا شش ماه فرصت دارد مجوز ساخت دریافت کند. برای اقدام کردن جهت دریافت مجوز بهره‌برداری، متقاضی باید نقشه، کروکی و طرح توجیحی اقامتگاه بوم گردی خود را ارائه کند. اداره میراث فرهنگی نیز نقشه‌ها را به مراجع ذیربط برای صدور پروانه بهره‌برداری می‌برد و اگر تاییدیه‌ها صادر شدند، مجوز اجرای عملیات ساخت براساس برنامه زمان‌بندی صادر می‌شود. فرم درخواست صدور پروانه اقامتگاه بوم گردی را از اینجا دانلود کنید.
مراحل گرفتن پروانه بهره‌برداری اقامتگاه بوم گردی
پس از اینکه اداره میراث فرهنگی نامه اتمام عملیات ساختمانی از طرف متقاضی را دریافت کرد موضوع از سوی معاونت گردشگری استان باید بررسی و به تائید نهایی برسد. تنها پس از این مرحله است که پروانه بهره برداری موقت شش ماهه متناسب با درجه درخواستی برای واحدهای اقامتگاه بوم گردی صادر می‌شود. صدور پروانه بهره‌برداری سه ساله نیز طبق شیوه نامه وابسته به انجام فرایند استاندارسازی و تشکیل کمیسیون درجه‌بندی است.
متقاضی پس از دریافت موافقت اصولی تا شش ماه فرصت دارد مجوز ساخت دریافت کند
گرفتن موافقت اولیه ساخت و بهره‌برداری از اقامتگاه بوم گردی
همانطور که در بالا اشاره کردیم، پیش از هر اقدامی باید درخواست تبدیل یا ساخت اقامتگاه بوم گردی، قبل از ارائه به معاونت برنامه‌ریزی و سرمایهگذاری برای اخذ موافقت اصولی، در کمیته برنامه‌ریزی گردشگری استان مطرح شود. تشخیص نیاز استان به اقامتگاههای بوم گردی بر عهده این کمیته است که اعضای آن عبارتند از:
معاون گردشگری استان یا نماینده او که عالی‌ترین عضو هیئت نیز به شمار می‌رود.
معاون برنامه‌ریزی و سرمایهگذاری استان
کارشناس طبیعت‌گردی استان
یکی از فعالان بخش خصوص با نظر مدیرکل استان
نکته‌ای که یادآوری آن ضروری است، این است که چنانچه کمیته برنامه‌ریزی گردشگری استان، طرح ارائه شده را توجیه‌پذیر نداند، اداره کل میراث فرهنگی تعهدی برای ارائه هرگونه تسهیلات به متقاضی نخواهد داشت.
مدارک و مراحل اخذ موافقت اصولی ساخت و بهره‌برداری از اقامتگاه بوم گردی
موافقت اصولی به معنای آن است که متقاضی تاسیس اقامتگاه مرحله اولیه را پشت سر گذاشته و تاحدودی فرآیند صدور مجوز روی غلت افتاده است. موافقت اصولی در مقایسه با موافقت اولیه مرحله‌ای پیشرفته‌تر از فرآیند کسب مجوز ساخت و بهره‌برداری اقامتگاه بوم گردی است و برای گرفتن آن باید مدارک زیر عرضه شود:
درخواست کتبی از سوی متقاضی مبنی بر احداث اقامتگاه بوم گردی
کپی اسناد مالکیت زمین (فتوکپی برابر اصل شده از کلیه صفحات)
رائه کروکی موقعیت زمین
ارائه گزارش کمیته برنامه‌ریزی گردشگری استان به کمیته فنی. حضور کارشناس طبیعت گردی استان در جلسه کمیته فنی ضروری است.
بررسی و تایید موقعیت زمین و صدور موافقت اصولی توسط معاونت برنامه‌ریزی و سرمایهگذاری
اقامتگاههای بوم گردی سه سطح درجه یک، درجه دو و درجه سه دارند
مکان و موقعیت اقامتگاه بوم گردی
به منظور ساخت اقامتگاه بوم گردی با هر سطح و درجه‌ای رعایت نکاتی چند الزامی است. از جمله اینکه اقامتگاه بوم گردی نباید در نواحی خدماتی، تجاری و مسکونی طرح تفصیلی شهرها باشد.
تاکید می‌شود مکان اقامتگاه باید دور از مراکز تولید سروصدا و تاسیساتی نظیر مراکز آموزش نظامی، بیمارستانها، تعمیرگاههای بزرگ، مدارس و پمپ بنزین باشد.
در شرایط خاص و در تائید کمیته برنامه‌ریزی گردشگری استان و برخی ملاحظات دیگر امکان تاسیس یا راه‌اندازی اقامتگاه های بوم گردی در محیط هایی نظیر محله‌های تاریخی، محوطه‌های باستان شناسی، مکان‌های شاخص در شهرها نیز وجود دارد.
تعداد واحدهای اقامتی اقامتگاه بوم گردی
حداقل تعداد واحدهای اقامتی که انتظار می‌رود اقامتگاههای بوم گردی داشته باشند، متناسب با درجه‌بندی آنها متفاوت است. در اقامتگاههای درجه سه، دست‌کم می‌یابست اقامتگاه 4 واحد اقامتی وجود داشته باشد. در اقامتگاه های درجه دو، تعداد واحدها باید از 6 کمتر نباشد و در اقامتگاه های درجه یک نیز شرط اصلی داشتن 8 واحد اقامتی است. در اینجا منظور از واحد اقامتی، مکانی است که در حالت عادی گنجایش چهار گردشگر را داشته باشد. در موارد استثنایی و وجود موقعیت و شرایط خاص نیز در صورتی که کارشناس طبیعت گردی گزارشی مستدل به کمیته فنی بدهد و این کمیته نیز موضوع را تایید کند، اعداد ذکر شده را می‌توان کم و زیاد کرد.
تعداد واحدهای اسکان اقامتگاه‌ها طبق آیین‌نامه‌ها از 4 تا 8 واحد در نوسان است. هر واحد اقامتی نیز باید گنجایش 4 نفر را داشته باشد
اصول کلیدی و ضروری کسب مجوز اقامتگاه بوم گردی
به جز فرآیند و مدارک لازم جهت کسب مجوز اقامتگاه بوم گردی، الزامات و استانداردهای دیگری هم وجود دارد که اگر رعایت نشوند، وزارت میراث فرهنگی مجوز بهره‌برداری اقامتگاه بوم گردی را صادر نمی‌کند. شیوه‌نامه مشخصات و ضوابط ساخت، بهره‌برداری و درجه‌بندی اقامتگاه های بوم گردی موارد زیادی را ذکر کرده که برخی از آنها اهمیتی دوچندان دارند و ما به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
تمام اقامتگاه های بوم گردی مکلف هستند به گردشگران درباره مختصات و ویژگی‌های طبیعی و فرهنگی منطقه‌ای که بنا در آن ساخته شده اطلاعات لازم را از طریق بروشور، تابلوی راهنما، عکس، نمایشگاه و… بدهند
شناسایی و گزارش‌دهی درباره حوادث و مخاطرات مرتبط با فعالیت اقامتگاه بوم گردی در منطقه و به اجرا گذاشتن تدابیر و اقدام‌هایی جهت مدیریت حوادث با توجه به قرار گرفتن اینگونه اماکن در محیط‌های طبیعی که اغلب هم فاصله زیادی از مراکز امدادی دارند.
براساس تصویب‌نامه معاونت گردشگری، آشنایی تمام کارکنان اقامتگاههای بوم گردی با اصول کمک‌های اولیه و امداد الزامیست و این افراد باید گواهینامه معتبر کمک‌های اولیه و امداد را از مراجع مربوط کسب کنند.
رعایت قوانین و مقررات کشور و تلاش برای آگاه کردن گردشگران از هنجار‌های جامعه میزبان نیز از اصولی است که وزارت میراث فرهنگی بر آن تاکید فراوانی می‌کند. در همین ارتباط مدیریت اقامتگاههای بوم گردی در هنگام تبلیغ، فروش خدمات و اقامت مسافران علاوه بر اینکه مقررات و ضوابط را به نحوی شایسته و محترمانه توضیح می‌دهد، تلاش کند با میهمانان و مقام‌های محلی و اهالی جامعه میزبان تعامل برقرار کند.
مجهز بودن اقامتگاه‌ها به محلی برای سرو غذا و پذیرایی از میهمانان براساس آیین‌نامه کسب مجوز اقامتگاه بوم گردی الزامی است
استانداردهای پذیرایی و سرو در اقامتگاه بوم گردی
پذیرایی از میهمانان در اقامتگاه های بوم گردی شرایط خاصی دارد که رعایت برخی از آنها در تمام اقامتگاه ها اجباری است و برخی نیز محدود به اقامتگاه های درجه یک یا دو می‌شود. کسانی که می‌خواهند مجوز ساخت یا تبدیل اقامتگاه بوم گردی بگیرند، فارغ از اینکه طرح‌شان چه درجه کیفی داشته باشد، ملزم هستند فضایی مناسب جهت پذیرایی از میهمانان اختصاص دهند. داشتن چایخانه نیز در تنها در اقامتگاه های بوم گردی درجه یک الزامی است. همچنین فراهم کردن امکان پذیرایی و سرو غذا در اتاق محل اسکان نیز ویژه اقامتگاه های درجه دو و یک است.
استانداردهای فرهنگی و محیط زیستی در اقامتگاه بوم گردی
در تصویب‌نامه معاونت گردشگری وزارت میراث فرهنگی از اقامتگاه های بوم گردی خواسته شده به پاسداشت و معرفی فرهنگ بومی پایبند بمانند. از جمله اینکه براساس بند 14 دستورالعمل ساخت، بهره‌برداری و درجه‌بندی اقامتگاه های بوم گردی، صاحبان اماکن درجه 2 و درجه 1 موظف هستند فضایی برای نمایش و فروش صنایع دستی و محصولات محلی فراهم کنند.
تامین رفاه و آسایش میهمانان اولویت تمام اقامتگاههای بومگردی است و ضوابطی نیز از طرف سیاست‌گذار برای آن مشخص شده است
کلیه کارکنان اقامتگاههای بوم همچنین موظفند ضمن رعایت اصول بهداشتی و ایمنی، از پوشاک بومی استفاده کنند. ارائه خوراک و نوشیدنی‌های بومی و استفاده از سفره آرایی بومی با رعایت اصول بهداشتی و رعایت ذائقه گردشگران، و فراهم کردن فرصتهایی برای پوشیدن لباسهای محلی توسط گردشگران و شرکت دادن آنها در رویدادهای محلی نیز از دیگر توصیه‌هایی است که وزارت میراث فرهنگی به متقاصیان برای کسب مجوز تاسیس و راه اندازی اقامتگاه بوم گردی می‌دهد.
رعایت ضوابط و استانداردهای حفاظت از منابع طبیعی و تنوع زیستی نیز برای دریافت مجوز اقامتگاه بوم گردی نیز الزامی است. از جمله این الزامات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
در کلیه اقامتگاههای بوم گردی باید طرح های مشخصی درخصوص مدیریت و بازیافت پسماند‌ها و استفاده بهینه از پساب‌ها به اجرا درآید. اقامتگاه های بوم گردی نباید در هیچ شرایطی به آلودگی زیست محیطی بستر پیرامون خود دامن بزنند.
اقامتگاه بوم گردی باید اقدامات مشخص و کارآمدی درخصوص صرفه جویی و استفاده بهینه از منابع آبی (نظیر استفاده از شیرآلات کم‌مصرف، مدیریت پساب‌ها و…) انجام دهد.
مجوز تاسیس یا راه‌اندازی اقامتگاه بوم گردی در محله‌های تاریخی، باستان‌شناسی و دیگر مکان‌های شاخص در شهرها با ضوابط خاصی صادر می‌شود
نورپردازی اقامتگاههای بوم گردی باید به گونه‌ای باشد که ضمن تامین روشنایی مورد نیاز میهمانان، بیشینه صرفه‌جویی را در مصرف انرژی داشته و کمینه آلودگی را در منطقه ایجاد کند.
سیستم گرمایش و سرمایش اقامتگاههای بوم گردی باید ضمن تامین رفاه میهمانان، کمینه تاثیر منفی را بر محیط زیست منطقه داشته باشد. به همین منظور باید کوشش کرد که ضمن رعایت اصول معماری بومی، با بهره‌بردن از دانش فنی روز، کمترین میزان نشت حرارتی در اقامتگاههای بوم گردی صورت پذیرد.
اجرای طرح‌هایی مانند حفاظت از تنوع زیستی مانند قرق های اختصاصی و…، استفاده از انرژی‌های نو و تامین بخشی از انرژی موردنیاز از منابع تجدیدپذیر نیز دیگر شرط‌های لازم برای گرفتن مجوز تاسیس اقامتگاه های بوم گردی است که البته رعایت آنها برای کسب مجوز اقامتگاه بوم گردی درجه 1 لازم است.
استانداردهای بهداشتی در اقامتگاه بوم گردی
در زمینه بهداشتی در کلیه واحدها اقامتی اقامتگاه های درجه 1 تا 3 می‌بایست سرویس بهداشتی و حمام وجود داشته باشد. در واحدهای اقامتی درجه 3باید به ازای هر دو واحد حداقل یک مجموعه سرویس بهداشتی و حمام و دست‌کم سه چشمه وجود داشته باشد. استانداردهای بهداشتی در واحدهای اقامتی درجه 2 نیز به این صورت است که علاوه بر وجود دست‌کم سه مجموعه سرویس بهداشتی، یک سوم از واحدها نیز باید دارای مجموعه سرویس بهداشتی و حمام مستقل باشند. در واحدهای اقامتی درجه 1 نیز تمام واحدها باید دارای سرویس بهداشتی و حمام مستقل باشند.
برپایه ابلاغیه وزارت میراث فرهنگی رعایت اصول بهداشتی و پاکیزگی در کلیه فضاهای اقامتگاههای بوم گردی اعم از آشپزخانه، محل اسکان میهمانان، سرویس‌های بهداشتی و کلیه کارکنان باید دارای کارت سلامت باشند.
سیستم گرمایش و سرمایش اقامتگاههای بوم گردی باید کمینه تاثیر منفی را بر محیط‌زیست منطقه داشته باشد
سوال‌های متداول
راه و روش و فرآیند دریافت مجوز تاسیس و راه اندازی اقامتگاه بوم گردی را تاحدودی توضیح دادیم. با این حال ممکن است عده‌ای سوال‌های بیشتری هم داشته باشند. سعی می‌کنیم به چند سوال متداول که متقاضیان دریافت مجوز اقامتگاه بوم گردی با آن روبرو شوند، پاسخ دهیم:
به چه نوعی از اقامتگاههای بوم گردی، ممتاز می‌گویند؟
از نظر وزارت میراث فرهنگی آن دسته از اقامتگاه های بوم گردی که تجهیزات و خدماتی بیش از آنچه که دستورالعمل‌ها برای گرفتن مجوز ارائه می‌کنند یا اینکه اقدامات شاخصی در مواردی مثل توسعه پایدار گردشگری انجام می‌دهد، در طبقه ممتاز جای می‌گیرند.
آیا با آماده شدن ساختمان جهت بهره‌برداری، مجددا باید تاییدیه صادر شود؟
بله. زمانی که ساختمان آماده بهره‌برداری شد مجددا از سازمان آتش‌نشانی، کارشناسان بهداشت، پلیس نظارت بر اماکن عمومی نیروی انتظامی، حراست وزارت میراث فرهنگی و… باید تاییدیه دریافت شود. ضمن اینکه مدیر اقامتگاه نیز مکلف است گواهی عدم سوء پیشینه و عدم اعتیاد را ارائه کند و صلاحیت او از سوی اداره میراث فرهنگی تایید شود. مدارک لازم برای استعلام حراست وزارت میراث فرهنگی را از اینجا دانلود کنید.
فرایند صدور مجوز تبدیل بنا به اقامتگاه بوم گردی چگونه است؟
همانند مجوز ساخت اقامتگاه بوم گردی، برای دریافت مجوز تبدیل بنا نیز باید درخواست رسمی بعلاوه مدارک به اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تسلیم شود. فرآیند صدور این نوع مجوزها تاحدود زیادی شبیه به دریافت مجوز ساخت اقامتگاه بوم گردی است و تفاوت چندانی ندارد.
آیا امتیازات و حمایت‌های خاصی از صاحبان و بهره‌برداران اقامتگاه های بوم گردی صورت می‌گیرد؟
بله. سازمان میراث فرهنگی پس از بهره‌برداری و تایید اقامتگاه بوم گردی، با همکاری صندوق کارآفرینی امید براساس معیارهایی که شرح آن در اینجا آمده، تسهیلاتی را در قالب وام 4 تا 6 درصدی در اختیار موسس اقامتگاه می‌گذارد. وام اقامتگاه بوم گردی 100 میلیون تومان است و باید در 5 سال بازپرداخت شود. فرم فهرست مدارک لازم برای درخواست تسهیلات را می‌توانید از اینجا دانلود کنید.
آیا در صورت موفق نشدن در کسب موافقت اولیه، دیگر نمی‌توان اقدام به کسب مجوز اقامتگاه بوم گردی کرد؟
خیر. امکان اقدام بعدی برای گرفتن موافقت اصولی مجوز اقامتگاه بوم گردی هرگز سلب نمی‌شود. به این معنا که متقاضی ساخت یا تبدیل بنا به اقامتگاه بوم گردی می‌تواند با تغییر طرح خود یا رفع و اصلاح و تکمیل مدارک و مستندات مجددا درخواست خود را طرح کند.
بله. کلیه پرسنل شاغل در اقامتگاههای بوم گردی ملزم هستند آموزشی اختصاصی را در موسسه‌های تائید شده و دارای مجوز فرا بگیرند و گواهینامه آموزشی معتبر کسب کنند. سرفصل‌های آموزشی کارکنان اقامتگاههای بوم گردی را اداره کل آموزش معاونت گردشگری تعیین می‌کند.
امکانات ارتباطی و اینترنتی باید در چه سطحی باشند تا مجوز اقامتگاه بوم گردی صادر شود؟
در دستورالعمل ساخت، بهره‌برداری و درجه‌بندی اقامتگاه های بوم گردی تاکید شده صورت وجود زیرساخت‌های لازم، امکان دسترسی به خدمات ارتباطی باید در اقامتگاه های درجه دو و درجه یک باید تامین شود. همچنین امکان استفاده از اینترنت در اتاق محل اقامت نیز تنها در اقامتگاه های درجه یک الزامی است.
آیا می‌توان برای ساختمان‌های میراثی و تاریخی جهت تبدیل به اقامتگاه بوم گردی موافقت اصولی دریافت کرد؟
بله. براساس شیوه‌نامه ساخت، بهره‌برداری و درجه‌بندی اقامتگاههای بومگردی کشور، موافقت اصولی برای ساختمان‌های تاریخی و میراثی به عنوان اقامتگاه بوم گردی تنها در صورتی صادر می‌شود که معاونت میراث فرهنگی یا سایر معاونت‌ها با این موضوع موافقت کنند. ضمن اینکه تامین فضاهای فیزیکی و ضروری، مشروط به حفظ ارزش‌های تاریخی و معنوی بنا خواهد بود.
فرآیند صدور پروانه بهره‌برداری اقامتگاه بوم گردیفرآیند صدور مجوز تبدیل بنا به اقامتگاه بوم گردی
جهان در مشت کرونا تغییرات زیادی کرده و هنوز هم آبستن دگرگونی است. در برخی حوزهها مثل خرده فروشی و تجارت آنلاین، کسب و کارها از شرایط قرنطینه و محدودیت رفت و آمد نهایت استفاده را کردند و به قولی از آب و گل آمده‌اند، اما برخی حوزهها مثل گردشگری، یکسره ضرر و زیان و خسارت بوده است. تبعات شیوع ویروس آنچنان گریبان توریسم جهانی را گرفته که به تغییرات ساختاری در این صنعت و زنجیره مرتبط به انجامیده است. از جمله اینکه در بخش هتلداری، به کاهش فاصله زمانی میان رزرو و سکونت گردشگران در اماکن اقامتی مثل هتل‌ها و انجامیده است. با این حساب باید گفت وضعیت صنعت هلتداری در ایام کرونا با آنچه در گذشته گردشگران تجربه می‌کردند و تحولاتی که در چند ماه آینده صورت می‌گیرد، متفاوت است.
کاهش فاصله رزرو تا اقامت در هتل‌ها
در کنار گزارش‌های روزانه‌‌ای که از وضعیت صنعت گردشگری منتشر می‌شود، تغییر رفتار گردشگران نیز به چالشی تازه برای هتلداران تبدیل شده است. وضعیت صنعت هلتداری در ایام کرونا به این صورت است که پیش‌بینی و برنامه‌ریزی و تغیین استراتژی آینده برای صاحیان هتل‌ها به راحتی امکان‌پذیر نیست. این موضوع حتی برای گروه‌های قدرتمند‌تری مثل IHG (InterContinental Hotels Group) نیز مشکل‌ساز شده است. تغییر رفتار گردشگران مانع از این می‌شود تا هتل‌ها و مراکز اقامتی بتوانند برای دوره احیای پس از شیوع ویروس کرونا به درستی برنامه‌ریزی کنند. بر اساس گزارشی که IHG با موضوع وضعیت صنعت هتلداری در ایام کرونا به تازگی منتشر کرده، اختلاف زمانی تاریخ رزرو و شروع اقامت در هتل‌های طرف قرارداد آنها در مناطق اروپا و امریکا به طرز چشمگیری کاهش را نشان می‌دهد. آی اچ جی که یکی از غول‌های هتلداری زنجیره‌ای در جهان به شمار می‌رود و با بیش از 5500 هتل و اقامتگاه و ریزورت قراداد مشارکت و همکاری دارد، می‌گوید در حل حاضر 63 درصد امریکایی‌هایی که در هتل‌های این شرکت اقامت می‌کنند، تنها دو روز پیش از اقامت، اتاق خود را رزرو می‌کنند که در مقایسه با رقم 39 درصدی سال گذشته، 24 درصد بیشتر شده است. در انگلستان نیز وضعیت صنعت هتلداری در ایام کرونا دست‌کمی از امریکا ندارد و طبق آمارها 40 درصد مسافران در بازه‌ای دو روزه قبل از اقامت، اتاق خود را رزرو می‌کنند. در حالی که این رقم در سال 2019 حدود 20 درصد بوده است.
با کاهش سفرهای بین‌المللی صنعت هتلداری نیز دچار مشکل شده است
اعتمادسازی هتل‌ها برای جذب مسافران
کارشناسان می‌گویند وقتی بازه رزرو تا اقامت تا این حد کوتاه باشد، هتل‌هایی همچون IHG قادر نیستند به خوبی نیازسنجی کنند و امکانات و تدارکات لازم را چه از نظر تعداد کارکنان و میزان کارشان و چه نوع خدمات و سرویس‌هایی که مسافران و گردشگران به آن نیاز دارند پیش‌بینی کنند و مطابق با برنامه عمل کنند. در چنین شرایطی برنامه‌های احیا و پیشرفت بعد از دوره شیوع کرونا نیز عملا برای هتل‌ها غیرممکن می‌شود. به دنبال این مسئله کمپانی اعلام کرده که قصد دارد بخشی از کارهای مربوط به نظافت و سرویس‌دهی هتل را به مجموعه‌هایی همچون Way of Clean که با رعایت پروتکل‌های بهداشتی در دوران همه‌گیری امور نظافتی را انجام می‌دهند، برون‌سپاری کند.
هیکس، معاون امور تبلیغات و بازسازی مجموعه IHG درباره وضعیت صنعت هتلداری در ایام کرونا می‌گوید: «مهمترین مسئله در طراحی استراتژی صحیح برای این دوره توجه به این نکته است که اولویت کنونی صنعت گردشگری، سلامت، ایمنی و رفاه مسافران است.»
مسئولان IHG کم شدن اختلاف بازه زمانی رزرو تا اقامت را از پیامد‌های عدم اطمینان مسافران نسبت به شرایط همه‌گیری می‌دانند و برای مرتفع کردن آن، پروتکل‌ها و دستورالعمل‌های ویژه‌ای طراحی کرده‌اند. به طور مثال امکان رزرو بدون پیش پرداخت را در اختیار مسافران می‌گذارند تا مسافران با انگیزه و اعتماد بیشتری برای رزرو اقدام کنند. بر اساس گزارش IHG در حال حاضر تنها 20 درصد امریکایی‌ها و 31 درصد مسافران انگلیسی در فاصله‌ای بیش از یک هفته قبل از اقامت، اتاق خود را در مجموعه IHG رزرو می‌کنند.
ترکیب سنی گردشگران در دوران کرونا
از طرف دیگر با توجه به اینکه بیماری کووید 19 گروه‌های سنتی بالا را بیش از جوان‌ترها تهدید می‌کند، این مجموعه و دیگر هتل‌ها در گوشه و کنار جهان با کاهش چشم‌گیر این دسته از مسافران روبرو شده‌اند. عده زیادی از سالمندان ترجیح می‌دهند در خانه بمانند و از هر گونه سفری اجتناب می‌کنند. آمارها حکایت از آن دارد که درصد مسافران بالای 65 سال در امریکا، در فاصله زمانی مارس تا آگوست از رقم 18درصد در 2019 به 15 درصد در سال 2020 کاهش یافته و در همین بازه زمانی در انگلستان، تعداد گردشگران سالمند از 16 به 11 کاهش یافته است.
IHG یکی از بزرگترین هلدینگ‌های هتلداری در جهان است که با بیش از 5500 مجموعه اقامتی همکاری دارد
شیوع ویروس کرونا هرم سنی گردشگران و انتخاب‌های آنها برای سفر و اقامت را نیز دستخوش تغییر کرده است. برخی گروه‌های سنی مانند جوانان حالا با وسواس کمتری بار سفر می‌بندند. بنا به آمارها افراد کمتر از 35 سال، بیش از دیگر گروه‌های سنی نسبت به دوران اوج کرونا تمایل به سفر از خود نشان داده‌اند و برنامه‌ربزی آنها برای سفر تقریبا به حالت قبل برگشته است. این در حالی است که بازگشت مسافران بالای 65 سال تا حد زیادی به اعتمادسازی نسبت به ایمن بودن سفر وابسته است. همین مسئله ظرفیت‌هایی اقتصادی ویژه‌ای را در اختیار گروه‌هایی نظیر IHG و کمپانی‌های معروف فعال در حوزه سفرهای زمینی مسیر کوتاه با خودروهای شخصی همچون Holiday Inn Express قرار داده است.
شیوع کرونا سفرهای کوتاه‌مدت داخلی را افزایش داد
ناظران مدت‌هاست با استناد به شواهد می‌گویند ویروس کرونا استانداردها، سبک‌ها، و روندهای صنعت گردشگری را تغییر می‌دهد. در صنعت هتلداری نیز مطابق بررسی‌ها، 95 درصد از مسافرانی که در انگلستان طی دوران همه‌گیزی اقدام به رزرو هتل رزرو کرده‌اند، مسافران داخلی بودند که 85 درصد آنها با ماشین شخصی راهی سفر شدند. در امریکا نیز نیمی از مسافران در هتل‌هایی ساکن شده‌اند که فاصله‌اش تا محل زندگی‌شان بیش از 186 مایل نبوده است.
در انگلستان، مناطق روستایی و شهرهای کوچک همچون کنت و Isle of Wight در تابستانی که گذشت جزو پرطرفدارترین مقاصد گردشگری بودند. این در حالی است که شهرهای بزرگی مثل لندن، گردشگران کمتری را نسب به گذشته جذب کردند. در امریکا نیز در چند ماه اخیر با طولانی شدن کارزار جهانی مقابله با ویروس کرونا، Florida Panhandle ،West Texas و Carolina Coast در صدر ده مقصد برتر گردشگری قرار گرفته‌ند.
مسئولان کمپانی IHG پیش‌تر نیز اعلام کردند که تمرکز خود را بر سفرهای داخلی دارای مسیر کوتاه قرار می‌دهند. مقاصدی که دسترسی به آنها با وسیله نقلیه شخصی نیز امکان‌پذیر باشد و به طور معمول ارزان‌تر هم هستند.
هیکس در این باره می‌گوید: «هرچند بازگشت اعتماد مسافران در سطح بین‌المللی نیازمند گذشت زمان بیشتری است، برآورد ما این است که شمار مسافرت‌های درون‌مرزی همچنان افزایش پیدا کند. این روزها، گردشگران در شهرها و مناطق نزدیک به محل سکونت خود، اوقات خوشی می‌گذرانند و ما بر این باوریم که آنها مجددا به مناطقی که خاطرات خوبی از آنها دارند، سفر خواهند کرد.»
شیوع ویروس کرونا سفرهای داخلی و زمینی را به انتخاب اول گردشگران در اغلب مناطق جهان تبدیل کرده است
وضعیت صنعت هتلداری در دوران کرونا
همه‌گیری ویروس کرونا صنعت گردشگری را با سوال بزرگی روبرو کرده است: سرانجام چه زمانی سطح گردشگران به سطح سال 2019 برمی‌گردد. گرچه اطلاعاتی که فعلا داریم، محدود و کم است، تقریبا مطمئن هستیم نوستالژی زندگی بدون محدودیت و سفر و گشت و گذار بی‌باکانه و جسورانه به احتمال زیاد تا زمانی که ویروس ریشه‌کن نشود، با ما خواهد ماند. با این حال آهنگ سفر هرگز متوقف نخواهد شد. به نظر می‌رسد با ادامه‌دار شدن بحران کرونا در شش ماه آینده، سفرهای داخلی با شرایطی که شرح دادیم، با مسافرت‌های بین‌المللی و هتل‌هایی که در سطح و کلاس جهانی کار می‌کنند، رقابتی تنگاتنگ و شانه‌به‌شانه خواهند داشت و همین مسئله هم نقشه وضعیت صنعت هتلداری را ترسیم می‌کند.
مدیر اقتصادی IHG نیز در سخنرانی ماه آگوست خود برای سرمایه‌گذاران به طور تلویحی همین را گفته است. پل اجکلیف جانسون با بیان اینکه IHG یکی از جریان‌های اصلی فعال در کسبوکارهای داخلی است، چنین گفت: «احتمال زیادی وجود دارد که بتوانیم در این شرایط پیش از سایر کمپانی‌هایی که بیشتر در حوزه بین‌المللی فعالیت دارند، به سوددهی و رشد سابق بازگردیم در حالی که در سطح بین‌المللی بعید است وضعیت اقتصادی به این زودی‌ها به وضعیت قبل از شروع پاندمی بازگردد.»
گردشگری بوم گردی به دلایل زیادی طرفداران زیادی دارد و به نوعی حتی تبدیل به مد روز شده است. همه می‌خواهند تعطیلاتشان را در جاهایی غیر از مقاصدی که به طور سنتی گردشگرپذیرند، بگذرانند و چه راهی بهتر از بوم‌گرد شدن. فضای آنلاین هم که بزرگترین خدمت را به این نوع گشت و گذار متعهدانه کرده است. اقامتگاههای بوم گردی با توسعه پایدار که همه داد سخن از آن سر می‌دهند، خط و ربط زیادی دارند. هارمونی‌شان با تاریخ و طبیعت و زندگی جوامع محلی به طرز عجیبی بالاست و اگر درست و اصولی مدیریت شوند مثل آیینه‌ای عمل می‌کند که مردم محلی زیست‌شان را در آن به وضوح زیبا‌تر می‌بینند. نوعی گنجینه بی‌نهایت از تجربه‌ها، آداب و رسوم و آیین‌ها که به تعبیر شایان بهرامی بنیانگذار اقامتگاه «پیسو» در گردشگری بوم گردی کشف می‌شوند.
اقامتگاه پیسو در منطقه تنگستان استان بوشهر ساخته شده و نام آن نیز معادل محلی دلفین است. بهرامی مدت‌ها عکاس بوده و به سفر می‌رفته اما بعد از چند سال شغل عمرانی، راهش را به سمت گردشگری بوم گردی کج می‌کند و حالا آنطور که خودش می‌گوید، کسب و کارش گرفته است. او در این گفتوگو از لذت تجربه کردن در گردشگری بوم گردی و پای صحبت‌های میهمانان نشستن می‌گوید. بهرامی پذیرش گردشگر در اقامتگاههای بوم گردی را شروع دوستی با میهمانان می‌داند اما همزمان می‌گوید تعداد اقامتگاه‌هایی که این تجربه را به گردشگران می‌دهند، محدود است. با بنیانگذار اقامتگاه پیسو درباره این کسب و کار و موارد چندی دیگر از جمله توسعه بی‌ضابطه اقامتگاههای گردشگری و تولید محتوای اختصاصی در حوزه گردشگری و… صحبت کرده‌ایم.
اقامتگاه پیسو کاملا با زندگی بومیان منطقه بندر رستمی انطباق دارد
ایده اولیه راه‌اندازی اقامتگاه بوم گردی چطور به ذهنت رسید؟ چرا گردشگری را انتخاب کردی؟
یکی از حرفه‌هایی که مدت‌هاست دنبال می‌کنم، عکاسی است. به واسطه عکاسی زیاد سفر میرفتم. با توجه به تخصصی که در کنترل پروژه و ماهیت شغلم که 24 روز کار بود و 7 روز استراحت، ایام تعطیلی به سفر میرفتم. آن هم سفر آگاهانه و همراه با تحقیقات فراوان برای انتخاب مقاصد.
در طول سفر و عکاسی نیز پای صبحت‌های مردم بومی هر منطقه می‌نشستم و در جریان تجربیات آنها قرار می‌گرفتم. گرچه شغل اصلی من کنترل پروژه بود، از ابتدا مایل بودم کسب و کار شخصی خودم را راه بیندازم. در سفرهایم متوجه شدم سفر همیشه وجود دارد اما اقامت گاه‌های بوم گردی مخاطبان خاص خود را دارد. یعنی سلیقه و طرز نگاه و برخورد گردشگران با محیط پیرامونشان با دیگر انواع گردشگری متفاوت است.
این موضوع برایم جالب بود. بنابراین انگیزه‌ام برای راه‌اندازی اقامتگاه بیشتر شد. پدرم ملکی در یکی از روستاهای نزدیک بوشهر داشت و بعد از فوت او، تصمیم گرفتم با توجه به علاقه‌ام به گردشگری و ظرفیت بالای منطقه در جذب توریست، این ملک را به اقامتگاه بوم گردی تبدیل کنم. جاذبه‌های طبیعی زیادی در منطقه ما وجود دارد و ایده‌هایی هم خودم در سر داشتم. بنابراین اقامتگاه پیسو را راه‌اندازی کردیم. آشنایی با کنترل پروژه و صفر تا صد طراحی و پیاده‌سازی پروژه نیز به من کمک کرد.
چقدر طول کشید که پروژه اقامتگاه پیسو به مرحله بهره‌برداری برسد؟
ما سال 96 استارت کار را زدیم و چون از شغل اولم بیرون نیامده بودم، کار را کم‌کم جلو می‌بردیم. ابتدا از یک اتاق شروع کردیم و بعد از ساخت و تجهیز آن به سراغ اتاق‌ها و بخش‌های دیگر می‌رفتیم. سال 97 کار راه‌اندازی اقامتگاه پیسو را به صورت جدی‌تر پیش بردیم و کمی بعد هم به بهره‌برداری رسید.
با این حال هنوز مراحل تجهیز و تغییر در اقامتگاه پیسو برای بهبود تجربه میهمانانمان ادامه دارد هدف ما این است که اقامتگاه پیسو همیشه برای میهمانان جذاب باشد و احساس کنند که به مکانی تکراری با سرویس‌ها و خدمات مشخص رفته‌اند. بنابراین همچنان در حال تغییر و تجهیز اقامتگاهمان هستیم. چرا که ما به تجربه‌های مشتریانمان اهمیت می‌دهیم و به همین دلیل تغییر و بهبود را ضروری می‌دانیم.
پیسو 4 اتاق 18 متری با ظرفیت 6 نفر و یک سوئیت یک خوابه 80 متری دارد
در اقامتگاه پیسو چه خدماتی به گردشگران و میهمانان داده می‌شود؟
در اقامتگاه پیسو خدمات ما شامل اقامت و پذیرایی و تفریح و سرگرمی است. غذاهایمان سنتی است و آشپزهایمان نیز از اهالی روستا هستند. علاوه بر این با کسب و کارهای زیادی در اطرافمان همکاری داریم و سعی می‌کنیم در اقامتگاه پیسو تمام نیازهای میهمانانمان را پاسخ دهیم. در کنار این موارد ما گشت‌های دریایی را نیز به مشتریان ارائه می‌کنیم.
برای اولین بار در استان بوشهر موج‌سواری پارویی را ما در اقامتگاه پیسو راه‌اندازی کرده‌ایم. سال 97 گذشته اولین دوره موج‌سواری پارویی با ابتکار ما در اقامتگاه پیسو و همکاری هیئت موج‌سواری استان و شرکت‌کنندگانی از استان‌های فارس و مشهد برگزار شد. در اقامتگاه پیسو سعی می‌کنیم به میهمانانمان تمام آنچه در فرهنگ مردم بوشهر وجود دارد را عرضه کنیم.
در کنار این از تجربیات گردشگران نیز در اقامتگاه پیسو استفاده می‌کنیم. هر میهمانی که به افامتگاه پیسو می‌آید، پای صحبت‌ها و تجربیاتش می‌نشینیم. گویی با آنها به سفر می‌رویم. یعنی این افراد سفیران و نمایندگان اقلیم خودشان هستند و ما نیز به صورت متقابل با جاذبه‌ها و خلق و خو و فرهنگ و آداب آنها آشنا می‌شویم. این گفتوگو کردن و همصحبتی با میهمانان لذت‌بخش است و تصور می‌کنم برتری اقامتگاههای بوم گردی بر دیگر اماکن اسکان در همین است. یکی از اهداف اولیه‌ام برای راه‌اندازی اقامتگاه پیسو همین بوده است.
یکی از مصیبت‌هایی که فعالان گردشگری با آن روبرو هستند، صدور مجوز تاسیس و فعالیت اقامتگاههای گردشگری است. ما می‌دانیم گرفتن مجوزها آسان نیست و به جز وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، سازمان‌ها و نهادهای دیگری نیز باید تاییدیه بدهند و ممکن است پروسه‌ای طولانی باشد. روند صدور مجوز اقامتگاههای بوم گردی چگونه است؟ برای راه‌اندازی اقامتگاه پیسو به مشکل و مانعی برخورد کردی؟
برای راه‌اندازی مجوز اقامتگاه بوم گردی باید از وزارت میراث فرهنگی مجوز گرفت. با توجه به درخواستی که ارسال می‌شود، میراث فرهنگی مجوز اولیه را صادر می‌کند و بعد از آن باید سراغ دهداری‌ها، بخشداری‌ها و اداره‌های مختلفی اعم از فرمانداری و شهرداری و… رفت. با اینکه راه‌اندازی اقامتگاه در زمره کسب و کارهای نوآور قرار می‌گیرد، متاسفانه فرآیندها و تشریفات اداری طولانی است. ارباب رجوع در اداره‌های دولتی بارها باید بروند و بیایند و گاه جواب‌های سربالا می‌شوند که خسته‌کننده است. خوشبختانه ما تمام مجوزهای اقامتگاه پیسو را گرفتیم و از سال 97 نیز به صورت رسمی فعالیت‌مان را شروع کردیم.
اقامتگاه پیسو از نظر درآمدزایی در چه وضعیتی است. هزینه‌های اولیه‌تان را پوشش داده‌اید؟
ما برای اقامتگاه پیسو براساس طرح اولیه‌مان چندین چشم‌انداز برای دوره‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت ترسیم کردیم و برای هر دوره نیز برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام دادیم. در دو سال گذشته با اقداماتی که انجام دادیم مثل حضور در نمایشگاه‌ها و رویدادهای گردشگری و به خصوص شرکت در دوره‌های راهنمای گردشگری میراث فرهنگی و… موفق شدیم زودتر از موعد به اهداف اولیه راه‌اندازی اقامتگاه پیسو دست پیدا کنیم. با این حال هنوز تا دستیابی به ایدئال و مطلوب درآمدزایی اقامتگاه پیسو راه زیادی مانده است. به خصوص اینکه که کرونا اغلب کسب و کارهای گردشگری را تحت‌الشعاع قرار داده است.
موج‌سواری پارویی ورزشی هیجان‌انگیز است که گردشگران در اقامتگاه پیسو تجربه می‌کنند
ممکن است تا سالها سایه سنگین کرونا بر گردشگری احساس شود و برای اقامتگاههای بوم گردی مثل اقامتگاه پیسو بسیار تعیین کننده است. پیش‌بینی‌‌ات از آینده چیست؟
با شیوع ویروس کرونا آینده کسب و کار ما نیز در هاله‌ای از ابهام رفته است. تا قبل از بحران کرونا، ما مخاطبانمان را پیدا کرده و جایگاهمان را در منطقه تثبیت کرده بودیم اما الان وضعیت فرق می‌کند و اطمینان سابق را نداریم. سه سال پیش یک ماشین ماسه را صد هزار تومان می‌خریدیم اما هفته گذشته با 800 هزار تومان همان ماشین ماسه را آوردیم. همه اینها یعنی برنامه‌ریزی برای آینده سخت است.
آنچه کسبوکارهای جدید گردشگری به آن نیاز دارند، تولید محتوای اختصاصی دارند و اتفاقا انس و الفت‌شان با محتوا و رسانه تخصصی نیز بیشتر از سنتی‌هاست. شاید یک عکس در وبسایت‌ها یا صفحات شبکه‌های اجتماعی بسیاری دیده شوند اما اگر این عکس یا فیلم تکراری و همیشگی باشد، مخاطب را جذب نمی‌کند. در مقابل ترکیب تصویر با محتوای مناسب، اثری صدچندان می‌گذارد. یعنی مخاطب محتوایی می‌خواهد که ارزش وقتی را که صرف خواندن یا دیدن و شنیدن آن می‌کند، داشته باشد.
جوانان خلاق و ایده‌پرداز بسیاری را می‌شناسم که برای راه‌اندازی کسب و کار گردشگری برنامه و طرح داشتند و به معنای واقعی می‌خواستند پای کار بیایند. در بخش گردشگری طبق قوانین و مقرراتی که وجود دارد، پروژه‌های گردشگری به بخش خصوصی واگذار می‌شوند و در عوض دولت از آنها حمایت می‌کند. به همین ترتیب در سال‌های گذشته نیز اشتغالزایی خوبی در بخش گردشگری ایجاد شده اما کرونا مثل طوفانی مهیب یک شبه همه چیز را جمع کرد و با خود برد.
تا پیش از بحران عالم‌گیر کرونا در بخش گردشگری بیکاران کارآفرین و شاغل داشتیم اما بعد از کرونا این افراد به بیکاران بدهکار تبدیل شدند. فرقی هم ندارد. چه آنها که از تسهیلات دولتی استفاده کرده‌اند و چه آنهایی که از سرمایه‌های خودشان پروژه‌هایشان را جلو می‌برند.
گرچه به نظر می‌رسد در شرایط کنونی سرمایهگذاری در گردشگری توجیه‌پذیر نباشد، دیر یا زود بالاخره این شرایط را پشت سر می‌گذاریم و با وضعیت کنار می‌آییم. ما نیز در اقامتگاهمان با وضعیتی مشابه دیگر فعالان گردشگری روبرو هستیم و به نسبت گذشته بازدیدکنندگان کمتری به اقامتگاهمان سر می‌زنند اما می‌دانیم که این وضعیت موقتی است و به زودی دوباره به رونق سابق بازخواهیم گشت.
فارغ از رفت و آمدها و روشن نگه داشته شدن چراغ کسب و کارها که دغدغه بسیاری از صاحبان اقاتگاه های بوم گردی است، چیزی که کمتر به آن پرداخته می‌شود، خرده‌فرهنگ‌های محلی و زندگی و آداب و رسوم مردمان میزبان است. بعد از دو سال از راه‌اندازی اقامتگاه پیسو، فکر می‌کنید گردشگری بوم گردی چه کمکی به اقتصاد جوامع محلی می‌کند؟ آیا صرف اینکه از نظر اقتصادی معیشت‌شان بهبود یابد کافی است؟
مهمترین تاثیر ملموس اقامتگاههای گردشگری بر جامعه میزبان، مسئله اشتغالزایی است. اقامتگاههای بوم گردی به دو شکل مستقیم و غیرمستقیم بر اشتغال و بیکاری جوامع محلی تاثیر می‌گذارند. در حالت اول، بخشی از اهالی در اقامتگاههای بوم گردی شاغل می‌شوند یا همکاری می‌کنند و تکالیف و وظایفشان نیز مشخص است. در اشتغال غیرمستقیم که در اقامتگاه پیسو آن را دنبال می‌کنیم و از نظر من اهمیت بالاتری دارد، افراد بیشتری درگیر می‌شوند و این نوعی اطمبنان‌خاطر برای محلی‌ها ایجاد می‌کند.
در این میان برخی مشاغل ایده‌محور و خلاقانه نیز بسته به ظرفیت‌های طبیعی و اجتماعی هر منطقه به وجود می‌آیند. مانند راهنمایان محلی که معمولا نقشی پررنگ در تجربه گردشگری بوم گردی دارند و ما در اقامتگاه پیسو از حضور آنها استفاده می‌کنیم. در کنار این موارد هنرمندان محلی نیز می‌توانند دست‌ساخته‌ها و محصولات خود را به گردشگران عرضه کنند و درآمدی به دست بیاورند. سوپرمارکت‌ها و فروشگاه‌های محلی نیز در زمان حضور گردشگران بوم گردی فروش بیشتری خواهند داشت. اینها زنجیره‌های مختلف گردشگری بوم گردی هستند و ما در اقامتگاه پیسو به اهمیتشان واقف هستیم.
در اقامتگاه پیسو همین که می‌بینیم اهالی روستا در کنار ما درگیر و مشغول به تامین نیازهای گردشگران هستند، قوت قلب است و قطعا این حضور برای آنها نیز رضایت‌‌بخش است. از سویی دیگر ما می‌دانیم که گردشگری بوم گردی به معنای درست و واقعی‌اش با اشتغال، حفظ محیط‌زیست و منابع و ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی جوامع بومی ارتباط دارد. یعنی همان مواردی که برای دستیابی به توسعه پایدار الزامی‌اند.
آنچه که در قبال نوآوری‌های صنعت گردشگری باید انجام داد، قانون‌مند و ضابطه‌مند کردن است. یعنی دولت و سیاست‌گذار به موقع و در زمان درست حمایت‌های لازم را انجام دهند، به ایده‌ها بها دهند و زمینه را برای عملیاتی کردن آنها فراهم کنند. به این معنا که صاحب ایده را اسیر گیر و گرفتاری‌های اداری نکنند، برخوردها احترام‌آمیز باشد و امکانات لازم را در اختیارشان بگذارند.
در سال‌های گذشته مجوزهایی زیادی برای راه‌اندازی اقامتگاههای بوم گردی صادر شده اما درصد بسیاری کمی از این کسب و کارها شرط و شروط و اصول بدیهی توسعه پایدار را رعایت می‌کنند. اقامت گاه بوم گردی یعنی اینکه اهالی جامعه محلی در فعالیت‌های مربوط به کار گرفته شوند، یعنی به گونه‌ای با آنها رفتار کنیم که نسبت به هویت و میراث و ارزش‌هایی که دارند، احساس غرور و افتخار کنند. یعنی کاری کنیم که گردشگران از مصاحبت با افراد بومی لذت ببرند. یعنی اینکه اجازه دهیم رابطه فرهنگی میان گردشگر و ساکنان جامعه محلی شکل بگیرد و میهمانان انگیزه و فرصت شناخت و فراگیری آداب و رسوم بومیان را داشته باشند.
پرسنل پیسو با انواع غذاها و نوشیدنی‌های محلی از گردشگران پذیرایی می‌کنند
اینها نکات جزئی اما کلیدی است که باید جدی گرفته شوند اما در عمل اتفاق دیگری می‌افتد. اغلب اقامتگاههای بوم گردی در کشور ما متاسفانه حالتی شبیه به اماکن اجاره‌ای را پیدا کرده‌اند. برای مثال اتاق یا باغ یا سالن به مشتریان اجاره داده می‌شود و تمام. چیزی شبیه مسافرخانه‌ها. در حالی که اقامتگاههای بوم گردی رسالتی سنگین‌تر از دیگر انواع اقامتگاه‌ها دارند و در آن میهمان و میزبان و جامعه محلی هر کدام وظایفی را در قبال یکدیگر عهده‌دار می‌شوند. برای بسیاری اولویت اقتصاد گردشگری است اما من چنین باوری ندارم. اقامتگاههای بوم گردی مانند آموزشگاه هستند که گردشگران و بومیان از آن درس‌هایی فرامی‌گیرند.
بگذارید مثالی بزنم. استفاده از ظروف یکبار مصرف در اقامت گاه‌های بوم گردی بسیار رایج است. طبق تعاریف، در گردشگری بوم گردی اولین اصل آن است که به زیست طبیعی و انسانی منطقه آسیب وارد نشود و به قولی در برابر آن متعهد باشیم. اما آنقدر بد عمل کرده‌ایم که این فرهنگ استفاده از ظروف یکبار مصرف در میان مردم بومی هم جا افتاده و وارد چرخه زندگی‌شان شده است. یعنی راحت‌طلب‌تری ترجیح می‌دهند.
طبیعی است در چنین موقعیتی آنچه برای آنها اهمیت ندارد، میراث و آداب و رسوم و ارزش‌هایشان است. اگر اقامت گاه‌های بوم گردی مسئولانه‌تر عمل کنند و به جای رویکردهای تجاری، به تجربه گردشگری و انتقال آن تجربه‌ها فکر کنند، آیا اتفاق‌های بهتری نمی‌افتد؟ آیا لذت و رضایتمندی گردشگران دوچندان نمی‌شود؟ آیا ساکنان جامعه میزبان شور و شوق بیشتری برای نشان دادن سبک زندگی‌شان به گردشگران نخواهند داشت؟
بگذار خلاف آن را نیز در نظر بگیریم. تو می‌گویی اقامتگاههای بوم گردی مسئولانه عمل نکرده‌اند. یعنی به جای تجربه گردشگری و انتقال آن تجربه‌ها، رویکردهای تجاری را ترجیح می‌دهند. کجای کار ایراد دارد؟ باید نوک پیکان انتقاد را به سمت صاحبان اقامتگاه‌ها گرفت یا عوامل و متغیرهای دیگری هم دخیلند؟
مسئله این است که ما تفکیکی قائل نشده‌ایم و تمام مجوزها را به نام بوم گردی صادر کرده‌ایم. در حالی که اقامتگاههای گردشگری به دسته‌های مختلفی اعم از بوم گردی یا خانه‌های مسافر یا خانه‌های اجاره‌ای تقسیم می‌شوند و هر کدام نیز جایگاهی مشخص دارند. البته باید تاکید کنم که منظورم این نیست که اگر دیدیم فلان اقامتگاه شرایط اقامتگاه بوم گردی را ندارد، فعالیتی کند.
اتفاقا برعکس اگر تفکیک‌ها را به درستی مشخص کنیم و به گردشگران امکان انتخاب بدهیم، نتیجه بهتری می‌گیریم. اگر گردشگر بداند فلان اقامتگاه ویلایی فقط شکل و شمایل سنتی دارد و مزیت اصلی‌اش در عکاسی است، راحت‌تر از زمانی تصمیم می‌گیرد که مثلا اقامتگاهی را اجاره می‌کند و انتظارش برای شناخت فرهنگی اهالی جامعه بومی پاسخ داده نمی‌شود.
بسیاری از گردشگران به این دلیل اقامتگاههای بوم گردی را انتخاب می‌کنند که با فرهنگ‌ها و خرده‌فرهنگ‌های دیگر آشنا شوند و تجربهای نو کسب کنند و این سوای دیدن دیوار کاهگلی یا تزیینات سنتی اقامتگاه است.
در عمل اما گردشگر ناچار است به اقامتگاه‌هایی برود که همه چیز آنها شماتیک و مصنوعی است؛ آب در لیوان یکبارمصرف می‌نوشد و هرگز هم فرصت پیدا نمی‌کند که با ساکنان بومی محلی هم‌صحبت شود. مسئله اصلی این است نظارت نمی‌کنیم که در اقامتگاههای بوم گردی چه اتفاقی می‌افتد. اگر ما اصول را درست رعایت کنیم و نظارت‌ها هم بیشتر باشد، لذت و رضایتمندی گردشگران دوچندان می‌شود و ساکنان جامعه میزبان شور و شوق بیشتری برای نشان دادن سبک زندگی‌شان به گردشگران خواهند داشت.
گردشگری بوم گردی ارزان‌تر و صمیمانه‌تر است. کسی که به اقامتگاه پیسو در بوشهر می‌رود، به دنبال یک نیاز و خواسته می‌کوبد و تا به روستایی نزدیک ساحل در بوشهر برسد. یک ویژگی خاص. گذشته از اینکه این نقد تو در مقام بنیانگذار اقامتگاه پیسو جدی است، آیا باید نتیجه گرفت ظرفیت گردشگری بوم گردی کشور بیش از این کشش ندارد؟
ببینید ما اشکال بزرگی در کشورمان داریم و آن رشد قارچ‌گونه اقامتگاههای گردشگری است. به خوب یا بد بودن آنها یا دانش و سواد و تجربه موسسان و گردانندگان آنها کاری ندارم. دیدگاه‌های متفاوت درباره رشد تعداد اقامتگاههای بوم گردی وجود دارد . گروهی معتقدند آنهایی که نواورانه هستند و اصولی پیش می‌روند و خدمات با کیفیتی ارائه می‌کنند، در نهایت می‌مانند و بقیه از دور خارج می‌شوند.
در مقابل اما گروهی هم هستند که با دست پر و سرمایهگذاری عظیم اقامتگاههای بوم گردی راه انداخته‌اند ولی خدمات و سرویس‌هایی که ارائه می‌کنند، زمین تا آسمان با تصوری که از یک اقامتگاه بوم گردی داریم، فرق می‌کند. من با تجربهای دو سه ساله در اقامتگاه پیسو فهمیده‌ایم این قبیل اقامتگاه‌ها نه‌تنها کمکی به توسعه گردشگری بوم گردی کشور نمی‌کنند، بلکه حتی بازار کاردرست‌های دسته اول را نیز خراب می‌کنند.
شکی نیست که نیاز به توسعه اقامتگاه بوم گردی داریم اما تنها در صورتی موفق خواهیم شد که درست و اصولی پیش برویم و حوزهها و نیازهای مختلف را به درستی احصا و مشخص کنیم. هنوز در بسیاری از مناطق کشورمان به رغم داشتن ظرفیت‌های بالا، اقامتگاه بوم گردی تاسیس نشده و در نتیجه بومگردان ناچارند یا به مقاصد دیگر بروند یا به هتل و خانه‌های مسافری و اجاره‌ای اکتفا کنند.
در اقامتگاه پیسو با راهنمای محلی، گردشگران با کسب و کار بومیان آشنا می‌شوند
مشخص است که ما در گردشگری بوم گردی مثل بسیای از حوزه‌های دیگر خطاها و به قول تو افراط و تفریط‌‌هایی داشته‌ایم که آسیب‌زا بوده است. برای رونق بیشتر این بخش از صنعت گردشگری چه باید کرد؟
در اقامتگاههای بوم گردی اصل کلیدی این است که فرهنگ و سنت‌های هر منطقه را حفظ کنیم. همزمان می‌توانیم یکسری خدمات را نیز اضافه کنیم. یعنی خدماتی به گردشگران بدهیم که حس رضایتمندی در آنها ایجاد شود. وقتی که گردشگر چند صد کیلومتر را طی می‌کند تا به یک جاذبه برسد و شب نیز در یک اقامتگاه بوم گردی بگذراند، اگر این اقامتگاه هم خودش یک جاذبه باشد، به طور قطع موفق عمل کرده‌ایم.
تجربهای مثل ماهیگیری با اهالی روستا برای گردشگران لذت‌بخش است. می‌توان این میل و جاذبه را با کمک اهالی جامعه محلی به گردشگر داد تا لذت حضور او در اقامتگاه دوچندان شود. گردشگری که می‌خواهد ماهیگیری سنتی را امتحان کند، باید چندین ساعت همراه با ماهی‌گیران بومی به دریا برود و خودش را با شرایط سخت وفق دهد تا ماهیگیری واقعی را تجربه کند. ماهیگیری این نیست که تور یا قلاب را بدهی دست گردشگر و بگویی یک ساعت دیگر آن را برگرداند.
علاوه بر این حضور گردشگران و در مناطق بومی باید به گونه‌ای باشد که اهالی به حضور و بودن آنها دلگرم باشند. یعنی به صورتی عمل کنیم که سودمندی حضور گردشگران تنها محدود به اقامتگاههای گردشگری نباشد بلکه مهم است که ارزش افزوده‌ای برای مردمان بومی نیز ایجاد شود. چنین الزامی بیش از هرچیز نیازمند همفکری و مشارکت همه بازیگران اعم از سنتی‌ها و جدید‌هاست.
باید قبول کنیم که فضای گردشگری دیگر مثل گذشته نیست. فعالان اکوسیستم نوآور گردشگری حرفهای زیادی برای گفتن دارند و توانایی‌هایشان خارق‌العاده است. باید به این درک و فهم برسیم که نیازهای صنعت گردشگری را به درستی و با فکر جمعی‌مان بسنجیم و بشناسیم. مطالعات میدانی و کارشناسی انجام دهیم و بعد برای چالش‌های گردشگری راه‌حل پیدا کنیم و مشکلات را از سر راه برداریم. این حرف منِ صاحب اقامتگاه پیسو نیست، بلکه دیگر صاحبان کسب و کارها و فعالان گردشگری همین نظر را دارند. باید ببینیم در هر منطقه چه نیازها و ظرفیت‌هایی وجود دارد و سپس نسبت به احداث و راه‌اندازی اقامتگاههای بوم گردی اقدام کنیم.
باور کنید توازن منطقه‌ای اقامتگاههای بوم گردی چالشی جدی است و لازم است وزارت میراث فرهنگی و دیگر سازمان‌ها و نهادهای ذیربط، موضوع را مطالعه و بررسی کنند. در عین حال منظورم این نیست که راه را ببندند و اجازه ندهند در مناطقی که از نظر برخورداری از اقامتگاههای گردشگری اشباع شده، سرمایهگذاری نشود. برعکس وقتی ما تصویری دقیق از ویژگی‌ها و پتانسیل‌های مناطق مختلف کشورمان داشته باشیم، سرمایه‌گذاری‌ها را بهتر به کانال‌های درست هدایت می‌کنیم.
برای مثال اگر در یک روستایی 5 اقامتگاه گردشگری فعال باشد، طبیعی است دیگر ظرفیت این منطقه تکمیل شده و احداث اقامتگاه جدید تنها در کسب و کار دیگران اختلال ایجاد می‌کند. وقتی می‌بینیم سرمایه‌گذار پای کار است، می‌توان با مشاوره و کارشناسی صحیح، سرمایه‌گذاری‌ها را به سمت دیگر نیازهای اساسی آن منطقه متمرکز کرد. شاید آن منطقه نیازمند مجتمع تفریحی یا غذایی و باشد. ما این نیاز را به وضوح در اقامتگاه پیسو دیده‌ایم. اگر چنین کنیم علاوه بر اینکه سرمایهگذاری توجیه‌پذیر می‌شود، تعادل منطقه‌ای و رونق کسب و کار اقامتگاههای گردشگری را نیز تضمین می‌کند. متاسفانه چنین مطالعات و بررسی‌هایی در کشور ما صورت نمی‌گیرد و به نظرات فعالان کسب و کارها نیز اهمیت چندانی داده نمی‌شود. نتیجه این می‌شود که در برخی مناطق تعداد اقامتگاههای بوم گردی از تعداد خانه‌های افراد بومی و محلی بیشتر است و بومگردان نیز امکان بهره‌گیری درست از زیست‌بوم و کسب تجربه‌های جدید را نمی‌یابند.
کسب و کارهای نوپای گردشگری همیشه حرفشان این بوده که دولت و سیاست‌گذار حمایت‌های لازم را انجام نمی‌دهند و نسبت به آنها گارد دارد. این حمایت هم صرفا کمک‌های مادی و اختصاص وام و تسهیلات و… نیست. گاه انتظارات در حد تسهیل فرآیندها و همراهی همدلانه است. حرف و خواسته اصل فعالان اقامتگاههای بوم گردی از نظر تو چیست؟
بخش گردشگری خلاق است و پیوسته نیز یک سری نوآوری‌ها به وجود می‌آید که حالتی پویا و داینامیک دارند. بالتبع اگر این نوآوری‌ها در قوانین و مقررات گنجانده شوند، دیگر نمی‌توان نام آن را نوآوری گذاشت. بلکه تبدیل به روال و فرآیند می‌شود. آنچه که در قبال نوآوری‌های صنعت گردشگری باید انجام داد، قانون‌مند و ضابطه‌مند کردن است. یعنی دولت و سیاست‌گذار به موقع و در زمان درست حمایت‌های لازم را انجام دهند، به ایده‌ها بها دهند و زمینه را برای عملیاتی کردن آنها فراهم کنند. به این معنا که صاحب ایده را اسیر گیر و گرفتاری‌های اداری نکنند، برخوردها احترام‌آمیز باشد و امکانات لازم را در اختیارشان بگذارند.
باید قبول کنیم که فضای گردشگری دیگر مثل گذشته نیست. فعالان اکوسیستم نوآور گردشگری حرفهای زیادی برای گفتن دارند و توانایی‌هایشان خارق‌العاده است. باید به این درک و فهم برسیم که نیازهای صنعت گردشگری را به درستی و با فکر جمعی‌مان بسنجیم و بشناسیم. مطالعات میدانی و کارشناسی انجام دهیم و بعد برای چالش‌های گردشگری راه‌حل پیدا کنیم و مشکلات را از سر راه برداریم.
در بخش گردشگری طرح‌ها و ایده‌ها اینقدر زیادند که اگر به بخش کوچکی از آنها بها داده شود، می‌توانند صنعت گردشگری و اقتصاد کشور را زیر و رو می‌کنند. البته در سال‌های اخیر با جمع‌شدن فعالان صنعت گردشگری نوآور و شکل‌گیری اکوسیستم آنلاین گردشگری وضع کمی بهتر شده اما واقعیت این است که ما همه چیز را در چارچوب و روال خشک و بی‌روح اداری می‌اندازیم و همین هم انگیزه ایده‌پردازی را در افراد می‌کشد. تاثیر نهایی چنین رفتاری بدون شک بر صنعت گردشگری خواهد بود.
اقامتگاه پیسو در دو طبقه و در نزدیکی دریا ساخته شده است
توسعه ارتباطات و فضای آنلاین، ماهیت کسب و کارهای گردشگری را عوض کرده است. حتی بیش از بخش‌های دیگر. بسیای از فعالان گردشگری امروز نسل‌های جوانی هستند که بر همین بستر کسب و کاری راه انداخته و برند خودشان را ساخته‌اند. درست است که نمی‌توان گفت اکوسیستم نوآور و نوپای گردشگری از بخش سنتی این صنعت جلو زده اما عقب‌تر هم نیستند. محتوای درست‌تر در اشکال جدیدتر تولید می‌کنند، با فضای آنلاین میانه خوبی دارند و… . پیسو در مارکتینگ و بازاریابی چه نوع استراتژی را دنبال می‌کند؟ بستر فعالیت‌تان فضای دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی است یا تبلیغات محیطی؟
ببینید دنیای دیجیتال و آنلاین، به کل از انسان‌ها، آدم‌های دیگری ساخته است. دنیای فعلی دنیایی است که در آن آنلاین بودن حرف اول را می‌زند و هر چیزی را می‌توان به صورت غیرحضوری تجربه کرد. فناوری همه ابعاد و ساحت‌های زندگی ما را دگرگون کرده، اما معتقدم در بخش گردشگری قضیه فرق می‌کند. گردشگری مبتنی بر تجربه است و باید حس شود. در گردشگری باید رفت تا به لذت رسید. آنهایی که گردشگری را به معنای واقعی کلمه می‌فهمند و درک می‌کنند، جست‌و‌جوگرانی حرفهای هم هستند. یعنی می‌گردند ایده‌آل‌های خودشان را می‌یابند و به آن دست پیدا می‌کنند. بومگردان کسانی‌اند که به محتوای تخصصی دسترسی پیدا می‌کنند و بعد عازم مناطق گردشگری می‌شوند. مسئله دیگر وابستگی گردشگری بوم گردی به تبلیغات سینه به سینه است. بسیاری از بازدیدکنندگان اقامتگاه پیسو کسانی هستند که دوستان یا آشنایانشان تجربه حضورشان را با آنها به اشتراک گذاشته‌اند یا با یک عکس یا ویدئو در شبکه‌های اجتماعی فضای مجازی با مقصد آشنا شده‌اند.
نبض حیات گردشگری بوم گردی در دنیای دیجیتال می‌زند و اگر کسی فکر کند می‌تواند به روش سنتی با تکیه بر تابلوهای راهنمای جاده‌ای کسب و کار خود را معرفی کند، بدون شک شکست خواهد کرد. در اقامتگاه پیسو بیش از همه دیجیتال مارکتینگ را دنبال می‌کنیم و به دنبال جذب گردشگر در فضای مجازی هستیم. با این حال روش‌های دیگر را نیز دنبال می‌کنیم. در چندین دوره نمایشگاه‌های گردشگری حضور ثابت داشته‌ایم و با اقامتگاههای دیگر و همنیطور هتل‌ها نیز برنامه‌های مشترک همکاری داریم.
از همه اینها که بگذریم آنچه کسبوکارهای جدید گردشگری به آن نیاز دارند، تولید محتوای اختصاصی دارند و اتفاقا انس و الفت‌شان با محتوا و رسانه تخصصی نیز بیشتر از سنتی‌هاست. شاید یک عکس در وبسایت‌ها یا صفحات شبکه‌های اجتماعی بسیاری دیده شوند اما اگر این عکس یا فیلم تکراری و همیشگی باشد، مخاطب را جذب نمی‌کند. در مقابل ترکیب تصویر با محتوای مناسب، اثری صدچندان می‌گذارد. یعنی مخاطب محتوایی می‌خواهد که ارزش وقتی را که صرف خواندن یا دیدن و شنیدن آن می‌کند، داشته باشد. به اصطلاح محتوا و پیامی که به مخاطب عرضه می‌شود باید آورده‌ای برای او به همراه داشته باشد.
اگر بخواهیم حس مفید بودن را در مخاطب تحریک کنیم، نیاز داریم بفهمیم که مخاطبمان چه می‌خواهند. بنابراین به رسانه‌‌هایی نیاز داریم که به شناخت مقاصد گردشگری و معرفی ظرفیت‌های گردشگری هر منطقه کمک کنند. وقتی مخاطبان یک مقصد و یک تجربه را قبول می‌کنند، آن را با دیگران به اشتراک می‌گذارند و تاثیر آن در الگوریتم‌های جست‌و‌جو مشخص می‌شود. این یعنی ما نیاز به تولید محتوای خوب داریم.
سال 1358 با اتمام تحصیل در رشته MBA به ایران برگشت. چندسال بعد با تدریس مدیریت در دانشگاه آزاد یزد و مصاحبت با دانشجویان، روزگار شیرینی را برای خود رقم زد. تولید را بسیار دوست داشت و این برایش بهترین انگیزه بود که پا به عرصه صنعت بگذارد و تولیدکننده سیم‌های لاکی پرکاربرد در الکتروموتورها شد. موفقیت در آن کسب‌وکار، از او صنعتگری مورداعتماد ساخت و به مسئولیت شورای مدیران صنعتی یزد انتخاب شد. البته هیچ‌کدام از اینها دلیل گفت‌وگوی ما با محمدرضا داد نیست. آنچه ما را وارد گفتوگو با او کرده، داستان هتل‌های زنجیره‌ای داد است.
داستان هتل داد
نرسیده به میدان مارکار، نفس‌های گاراژ باربری بزرگی در قلب شهر به شماره می‌افتاد. نودسال قدمت داشت اما غریب و متروک رها شده بود. محمدرضا داد به احیا، ساخت و مرمت آن پرداخت و هتلی زیبا از دل آن بیرون کشید تا به سهم خودش، چراغ گردشگری را در شب‌های کویری یزد پرفروغ کند. مجموعه داد، از معدود مجموعه‌های گردشگری چهارستاره یزد است. آنچه آن را متمایز می‌کند، ظاهر زیبای سنتی و معماری بومی آن است؛ ظاهری که سازنده‌اش آن را کلاسیک می‌نامد؛ به این معنا که بافت معماری اصیل یزدی در ساخت بنا، به خوبی حفظ شده است. او می‌گوید که چه اتفاقی پایش را به بازار خدمات توریسم باز و او را هتلداری خوشحال کرد. «در سال 1379، دولت افزایش توریست در کشور را با جدیت دنبال می‌کرد. در این زمینه استاندار وقت، معاونانش و دیگر مسئولان استانی یزد جلساتی داشتند و مکان‌هایی را برای ساخت هتل شناسایی کرده بودند؛ از جمله آنها ملک پدری ما بود که در گذشته گاراژ باربری بوده است. ساختمانی با 90 سال سابقه که حدود سه‌هزارمتر وسعت داشت.
ما در مراحل مرمت و بازسازی آن، اصالت معماری و فرم را حفظ کردیم و همچنین ده‌هزارمتر دیگر به آن افزودیم تا به شکل کنونی هتل رسید و اکنون تمام مشخصات و امکانات یک هتل چهارستاره را داراست.» هتل داد، در سال 1386 آغاز به کار کرد و درحال حاضر، قریب به هشتاد نفر به‌طور مستقیم در آن اشتغال دارند. در سال‌های اخیر، تغییر خانه‌های قدیمی یزد به مراکز اقامتی، رونق گرفته است. خانه‌هایی که اکنون فضای صمیمی و دلنشینی دارند و حال‌وهوای زندگی بی‌آلایش مردمان کویر در آنها جاری‌ست ولی فاقد خدمات کامل هتلی هستند و درواقع وجه بومگردی آنها پررنگ‌تر است. در مقابل، معدود هتل‌هایی هستند که ظاهری مدرن و مجلل دارند و امکانات جانبی -همچون رستوران، استخر و… – را برای رفاه حال مسافران فراهم کرده‌اند اما در آنها از حال و هوای کوچه‌های قهر و آشتی، خشت و گل و رنگ و لعاب سنتی یزد خبری نیست.
هتلی با معماری اصیل
هتل داد، با ظرافت مرموزی این دو ویژگی را در هم آمیخته است. داد می‌گوید: «هتل ما سنتی نیست، یک هتل کلاسیک با معماری اصیل یزدی است، حتی در و پنجره‌های قدیمی، با همان حالت اولیه حفظ شده‌اند. اتاق‌ها همان حجره‌های قدیمی است، ولی وسط حیاط را گودبرداری کردیم و رستوران، پارکینگ و سایر امکانات جانبی را با استانداردهای هتل چهارستاره بنا کردیم. اما حفظ معماری قدیم آن، همیشه در اولویت ما بوده است.»
روزهای سخت داد
روزهای سخت زود از راه رسیدند. پس از افتتاح و در یکی‌دو سال اول، معرفی هتل در دستورکار اصلی مدیران و کارکنان بود تا با شناخت مجموعه، توجه بازار به سمت هتل «داد» معطوف شود. «داد» هر روز بیشتر از قبل جایگاه خود را در میان گردشگران، راهنمایان تور و مدیران آژانس‌های مسافرتی پیدا می‌کرد. درست در همین روزهای شکوفایی بود که دولت دهم آغاز به کار کرد و شرایط سیاسی خاصی در کشور پدید آمد؛ به‌خصوص شعله تحریم‌ها دامن بنگاه‌های خدمات توریست را گرفت.
فرهنگ‌سازی برای جلب توریست
بازرگانی استان یزد نیز هست و به همین خاطر، به صحبت درباره مسائل کلی صنعت گردشگری علاقه‌مند بود. «طبق آمارهای جهانی، تعداد گردشگران دنیا در سال2014، یک‌میلیارد و دویست میلیون نفر، با گردش مالی هزار و سیصد میلیارد دلار بود. ترکیه حدود 37 میلیون نفر توریست دارد، شهر استانبول به تنهایی سالانه حدود 16 میلیون نفر بازدیدکننده دارد. درآمد گردشگری کشور اسپانیا، بیش از پول فروش نفت در کشور ماست. ایران با همه جایگاه ویژه‌اش، در سال کمتر از 5 میلیون توریست ورودی دارد .من فکر می‌کنم در مقایسه با دیگر کشورها ما باید چندین برابر بازدیدکننده خارجی داشته باشیم.» کارشناسان صنعت توریسم، تبلیغات مناسب برای مردم دنیا، افزایش زیرساخت‌ها، حمایت همه‌جانبه دستگاه‌های دولتی و عوامل متعدد دیگری را برای افزایش گردشگر موثر می‌دانند، اما داد روی مسئله فرهنگ تاکید زیادی دارد. «باید برای فرهنگ‌سازی تلاش کنیم. باید فرهنگ گردشگرپذیری برای مردم و هم برای مسئولان کشور تقویت شود. رهبری هم فرمودند که گردشگری، معیار توسعه باشد. هم‌اکنون بخشی از حاکمیت به دلیل درآمد سرشار و اشتغالزایی این صنعت، تاکید بر افزایش توریست‌ها دارند. اما عده‌ای هم به آن مشکوک هستند؛ به همین خاطر به نظر می‌رسد اجماع کلی در میان تصمیم‌گیران به‌دست نیامده؛ درحالی‌که توریست‌هایی که به ایران آمده‌اند، پس از مشاهده امنیت این سرزمین و زیبایی‌های کشورمان، مبلغان خوبی برای کشورهای محل سکونت‌شان بوده‌اند.»
امید به زندگی
داد، همیشه به زندگی امیدوار بوده است. از برگشت خود به ایران در ایام جوانی خرسند و از فعالیت‌های صنعتی خود راضی است و می‌گوید که هیچ‌گاه از هتلداری، دلسرد و خسته نشده‌ام. او بسیار به آینده خوشبین است و موفقیت خود و هتل را در چارچوب کلی توسعه صنعت گردشگری می‌داند. «آینده بسیار روشن است، گردشگری با تولید اشتغال، ارزآوری، نیاز کم به آب -که برای استان‌هایی چون یزد بسیار مهم است- و سازگار با محیط‌زیست بسیار پررونق خواهد شد و با این روند، کسب‌وکار ما نیز موفق خواهد بود؛ البته بخش‌هایی هم هست که به آنها توجه نشده، به عنوان مثال توریست سلامت در یزد بسیار جای اقبال و شکوفایی دارد.» کارآفرینی، هنر عملی‌کردن ایده و خلاقیت، یا روش‌هایی برای بازی با پول و افزایش سرمایه است؟ درواقع برای راه‌اندازی یک کسب‌وکار موفق، ایده و خلاقیت مهمتر است یا داشتن سرمایه و امکانات مالی؟ «حتما هر دو مورد مهم است؛ اما ایده و خلاقیت، جلوتر از سرمایه مالی قرار می‌گیرد. اگر خلاقیت و ایده خوب داشته باشیم، می‌توانیم سرمایه‌گذار و پول را به سمت خودمان جذب کنیم. اگر سرمایه‌ای فاقد ایده باشد، به جای ورود به چرخه تولید و کارآفرینی، ممکن است به دلالی و معامله‌گری در بازار بیفتد.» محمدرضا داد، متولد 1332 یزد است. اما دلی جوان دارد و در طول گفتوگو، بسیار از اعتماد به جوانان و کمک‌گرفتن از آنان می‌گوید. از همه می‌خواهد که به جوانان بها بدهند و از جوانان هم می‌خواهد که غر نزنند و بدبینی را کنار بگذارند. «باید به جوانان احترام گذاشت، تحصیلات و دانش ما به‌روز نیست. جوانان به ما کمک می‌کنند تا ما با دنیا جلو برویم و به‌روز شویم، دنیای امروز عوض شده است. اما جوانانی که می‌خواهند کارآفرین باشند، نباید در خانه بمانند، نباید گفت نمی‌گذارند و نق زد. باید آستین‌ها را بالا بزنند. با کوشش و همت، کم‌کم مسیر باز خواهد شد از همه مهمتر این است که قدری خوشبین باشیم، جوانان باید بدبینی را کنار بگذارند.»
گفتوگو با مهدی اصفهانی مدیرعامل مجموعه حس خوب زندگی
حس خوب زندگی. یک اسم خیلی بیان گرا که در خیابان بیهقی جلب توجه می‌کند. مجموعه‌ای شیک و به اصطلاح لاکچری. اما چیزی که بیش از هر ویژگی دیگری موقع گشتن در آن نظر را جلب می‌کند، استانداردسازی است. هرچیزی در حس خوب زندگی استاندارد خودش را دارد. آن‌هم در بالاترین سطح ممکن. سال‌هاست که اسپاها در دنیای گردشگری نقش مهمی را برعهده گرفته‌اند تا آنجا که خیلی‌ها می‌گویند بخشی از گردشگری اوقات فراغت و آرامش، صرفا با حضور اسپاها قابل تعریف است. با مهدی اصفهانی که مدیریت اسپای حس خوب زندگی را برعهده دارد در مورد چیستی این شاخه از مراکز ورزشی-تندرستی و نقش آنها در صنعت گردشگری صحبت کرده‌ایم.
خودتان را معرفی کنید.
مهدی اصفهانی هستم، 44 ساله، مدیر ارشد اجرایی مجموعه حس خوب زندگی و دانش‌آموخته فوق‌لیسانس ام‌بی‌آی.
موسس این مجموعه چه کسی است؟
علیرضا اصفهانی موسس این مجموعه است. مهرداد اصفهانی مدیر عملیاتی و مهتا اصفهانی، مدیر امورانسانی و اداری هستند.
از شروع کار حس خوب زندگی بگویید و اینکه این مجموعه چه زمانی و با چه اهدافی راه‌اندازی شد؟
مجموعه حس خوب زندگی در سال 78 تاسیس شد. در آن سالها در منطقه آرژانتین زمینی به مزایده گذاشته شد که پدرم موفق شد این زمین را خریداری کند. کاربری زمین ورزشی بود و ما نتوانستیم تغییر کاربری دهیم، بنابراین تصمیم گرفتیم این زمین را تبدیل به زمین بازی برای افراد محلی کنیم، در خانواده اگر قرار باشد کاری انجام شود باید به بهترین شکل انجام شود، بنابراین من همراه پدر به مجموعه‌های مختلف ورزشی کشور رفته و آنها را موردارزیابی قرار دادیم. در این مدت متوجه شدیم که عواملی مانند نوع نگرش سنتی مالکان، مدیران و بهره‌برداران مراکز ورزشی، نیروی انسانی ناکارآمد و کار نابلد باعث عدم رونق مراکز ورزشی شده است. مجموعه حس خوب زندگی، نسل سوم مراکز ورزشی است.
نسل اول مربوط به مجتمع‌های مسکونی می‌شود که دارای سونا، جکوزی و استخر بودند که صاحبان این مجتمع‌ها در طول روز چند ساعتی این مکان را اجاره می‌دادند. نسل دوم هم مجموعه‌هایی شبیه پارس در پل رومی است؛ تلفیق استخر و سونا با باشگاه‌های تندرستی و نسل سوم هم حس خوب زندگی و مراکز مشابه آن است. در این مراکز خدمات متنوعی برای آرامش روح و روان افراد و سپس تندرستی جسم ارائه می‌شود. درواقع همه خدماتی که به این دو موضوع بپردازد را زیر یک سقف به مشتریان خاص خود ارائه می‌دهیم. در این حوزه همچنین می‌توان در بخش تولید سخت‌افزار، نرم‌افزار، لباسهای ورزشی و… فعالیت کرد.
اسپاها در دنیا تبدیل به یک مقصد گردشگری شده‌اند. یعنی سفر با هدف اسپا، یکی از شاخه‌های گردشگری شده است. این بخش هنوز در ایران شناخته نشده است،. یک ذهنیتی در این حوزه وجود دارد که اسپاها خدمات لوکس و مدرن هستند و فقط طبقه خاصی از آن استفاده می‌کنند. به‌گونه‌ای که در سبد خانوارها قرار نمی‌گیرد تا بخواهیم درباره آن صحبت کنیم. اما همان طبقه متوسط کشور به تایلند و ترکیه سفر می‌کنند و این خدمات را از آنجا دریافت می‌کنند. با توجه به این موارد چطور در منظومه کسب‌وکاری گردشگری ایران اسپا ها را جای دهیم و معرفی کنیم، اسپاها در این حوزه باید چه فعالیتی انجام دهند و آیا در ایران گفتوگو و ارتباطات حول محور این موضوع شکل گرفته است؟
خیر. در ابتدا باید بگویم کسانی که می‌خواهند وارد کار اسپا شوند باید در ابتدا بدانند که اسپا یعنی چه. واژه اسپا در اصل نام یک شهر در بلژیک است. این شهر فضاهای آب‌گرم و آب‌معدنی بسیاری دارد که افراد بسیاری از اروپا برای استفاده از این خدمات به این شهر سفر می‌کنند. برخلاف تصورات همه که اسپا را با ماساژ می‌شناسند، اسپا با آب شناخته می‌شود. ماساژ به‌عنوان یک خدمت دوست‌داشتنی و کمی هم درمانگر به اسپا اضافه شده است. پس از گذشت زمان، خدمات مرتبط با زیبایی و مراقبت از پوست هم به این حوزه اضافه می‌شود. به‌طورکلی اسپاها، طبق تعریف انجمن international spa association، فضاهایی هستند که مردم برای رسیدن به آرامش روانی همزمان با سلامت جسمی از آن استفاده می‌کنند. متاسفانه امروزه می‌بینیم حتی در آرایشگاه‌ها یک تخت ماساژ گذاشته‌اند و اسم اسپا را هم روی آن می‌گذارند، ولی در اصل از خدمات اسپا دور است. اسپاها انواع مختلفی دارند. یکی از آنها دی‌اسپا است. به این معنا که فضایی در مکانی آماده شده است و افراد از خدمات مختلف آن مانند سونا، جکوزی، ماساژ یا فعالیت‌هایی مانند مانند مراقت و نگهداری از پوست استفاده می‌کنند. اسپا دیگر هلث‌اسپا است. در این نوع از اسپاها فضاهای ورزشی به فعالیت‌های معمول اسپا اضافه می‌شود. دنتال‌اسپاها نوع دیگر از اسپاها هستند. این سبک از اسپاها جدید هستند و شامل فضاهایی می‌شوند که علاوه بر ارائه خدمات معمول اسپا، خدمات مربوط به زیبایی دندان‌ها مانند طرح لبخند به آن اضافه شده است.
اصفهانی: برخلاف تصورات همه که اسپا را با ماساژ می‌شناسند، اسپا با آب شناخته می‌شود. ماساژ به‌عنوان یک خدمت دوست‌داشتنی و کمی هم درمانگر به اسپا اضافه شده است.
ایراسپا نوع دیگر اسپا است. در این نوع از اسپا، خدمات اسپا داخل هواپیما و فرودگاه ارائه می‌شود. اما در بین اسپاها، ریزورت‌ها مهمترین اسپاهایی هستند که در طبیعت وجود دارند و افراد در آنجا اقامت دارند. در این نوع از اسپاها هم روح از دیدن مناظر طبیعی مانند کویر، ساحل، جنگل و… تازه می‌شود و هم می‌توان از خدمات معمول اسپا مانند ماساژ، نگهداری از پوست و حتی خدمات زیبایی دندان و… استفاده کرد. در این مراکز ورز‌ش‌هایی مانند یوگا هم انجام می‌شود. متاسفانه هنوز مرکزی به این عنوان در ایران وجود ندارد در صورتی که که پتانسیل ایران در این حوزه بسیار بالاست.
آیا شما قصد ورود به این شاخه از اسپا را دارید؟
احتمالا به این حوزه هم ورود پیدا کنیم. در ابتدا فعالیت‌مان تعریفی که برای خودمان داشتیم این بود که صرفا روی ورزش متمرکز نباشیم. درواقع مجموعه حس خوب زندگی، مجموعه ورزشی صرف نیست، بیشتر شبیه یک هتل است، چراکه ما در این مرکز روش‌های طبیعی مجاز را جایگزین درمان‌های دارویی کرده‌ایم. خدماتی مانند هیدروتراپی که به‌عنوان اصلاح‌کننده یا بهبوددهنده سریع‌تر پس از یک جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرد. فعالیت‌های مراقبت از پوست هم در این دسته قرار می‌گیرند که در این بخش وارد حیطه پزشکی پوست نخواهیم شد، اما در مراقبت از آن نقش داشته و فعالیت‌های غیرتهاجمی انجام می‌دهیم. در ایران امکان ایجاد ریزورت را داریم و تا حدی فعالیت‌هایی در زمینه دهکده‌های سلامت انجام شده است، اما این مکان‌ها استاندارد لازم را ندارند. کاری که قرار است ما به آن ورود کنیم این است که یکسری از خدمات و درمان‌های جایگزین را در طبیعت انجام دهیم. درواقع مانند یک تور تعریف خواهد شد.
اگر توریست‌های خارجی که برای درمان به ایران سفر می‌کنند، بخواهند از خدمات این مرکز استفاده کنند، آیا این مجموعه آمادگی پذیرش آنها را دارد؟
در حال حاضر ما به توریست‌ها خدمات می‌دهیم. این مجموعه یک مجموعه عضویتی است. از سال گذشته حدود 30 تا 40 درصد بازار بخش ورزش، کوچک شد. با این شرایط ما تلاش کردیم که خوب بمانیم و خوب هم ماندیم. اکنون به جایگاهی رسیدیم که ظرفیت بسیاری از امکاناتمان پر شده است و به‌دنبال این هستیم که عضویت مجموعه را لغو کنیم و عضو آزاد نپذیریم که این می‌تواند شامل توریست‌های خارجی هم شود، زیرا این فضا یک فضای کلاب و VIP است.
بخشی از مخاطبان ما، بیزینس‌هایی هستند که با توریست‌های خارجی در ارتباط هستند. آیا آنها می‌توانند اشتراک سازمانی تعریف کنند؟
ما در گذشته این کار را انجام داده‌ایم. با هلدینگی حدود 6 ماه کار کردیم. اما بعد از مدتی همکاری‌مان قطع شد. همان طور که گفتم با وجود همه پتانسیل‌هایی که در کشور داریم، برنامه‌ریزی خوبی در این حوزه نداریم. اکنون هم در وضعیتی هستیم که نمی‌توانیم تعداد زیادی توریست جذب کنیم. در بخش درمان ایران مکان بسیار خوبی برای جذب توریست است و به جرئت می‌گویم که تیم پزشکی ایران در بخش تشخیص در مقایسه با آلمان و انگلیس بسیار پیشروتر و می‌توانیم توریست‌های بسیاری را در این بخش جذب کنیم. اما در بخش ولنس توریسم و بخش اسپاها به‌خصوص بخش ریزورت که بسیار درآمدزاست، متاسفانه هنوز این آمادگی را نداریم. توریست باید دلیلی داشته باشد که از کشورش به کشور دیگری سفر کند و مدتی در آنجا اقامت کند تا بتواند به نتیجه مطلوب برسد که در این حوزه این دلیل در ایران وجود ندارد. کاری که به‌عنوان یک رسانه بر عهده ماست، معرفی بیزینس‌های مختلف است تا سرمایه‌گذاران آنها را بشناسند و روی آنها سرمایهگذاری کنند و بتوان مجموعه‌ای مانند حس خوب زندگی را در اصفهان، مشهد یا کیش داشته باشیم. سرمایهگذاری در بخش سلامت و تندرستی باید بسیار حساب شده باشد، زیرا سرمایهگذاری در این حوزه بسیار سنگین است.
سالن فیتنس مجموعه حس خوب زندگی
قاعدتا زمانی که سرمایهگذاری می‌کنیم از دیدگاه اقتصادی باید به برگشت آن هم فکر کنیم. یا اقتصادی فکر نکنیم و دلی جلو برویم و به‌صورت یک کار جانبی به آن نگاه کنیم. اگر در این حوزه درست کار نشود، می‌تواند خطرناک باشد. در این جا لازم است بگویم که مدیران باید خود را در برابر یک موج یادگیری قرار دهند. تا مدیران خودشان آموزش نبینند، نمی‌توانند پرسنل خوبی را داشته باشند. مدیر باید سرمایهگذاری، ورود به صنعت، ماندن در صنعت را یاد بگیرد. ما به مرکز آموزشی ماهان پیشنهاد دادیم که دوره مدیریت باشگاه‌های ورزشی راه‌اندازی کنیم، اما زمانی که وارد آن شدیم متوجه شدیم که متقاضی ندارد، زیرا همه خودشان را همه چیزدان می‌دانند.
چه تعداد بازیگر در این حوزه وجود دارد و آیا در بیزینس اسپا یک مای جمعی وجود دارد؟
در این حوزه، مای جمعی وجود ندارد و متاسفانه در این حوزه نفر دوم نداریم. مجموعه‌های ورزشی بسیاری قبل از ما و بعد از ما روی کار آمدند، ولی روی یک بخش کوچک کار می‌کنند و در همان حوزه بسیار عالی کار می‌کنند اما خدماتشان محدود است. این در حالی است که در مجموعه حس خوب زندگی خدمات بسیار متنوعی ارائه می‌دهیم ، همچنین نوآوری‌های بسیاری در این مرکز انجام دادیم. ما امیدوار بودیم مراکز مشابه ما این روند را حتی کپی کنند و تعداد اینگونه مراکز در کشور بیشتر شود که متاسفانه این اتفاق رخ نداد. در مجموعه حس خوب زندگی، تردمیل‌های داخل آب وجود دارد که در کل دنیا تنها 10 مجموعه آن را دارد. برای اولین بار در دنیا اتاق برف طبیعی 365 روز در این مجموعه داریم. هوایی که در این مجموعه وجود دارد، هوای کوهستان است که حدود 3 سال کار مطالعاتی روی آن انجام داده‌ایم و هزینه بسیاری صرف آن شده است.. خدماتی مانند شنیدن موسیقی زیر آب، باران مصنوعی، مدیکال اسپا، تیم پزشکی بسیار عالی و… در این مجموعه وجود دارد که حس خوب زندگی را به برترین مجموعه کل ایران تبدیل کرده است.
