گفت‌وگو با علی خدابخشی مدیرعامل مزرعه گردشگری خورشید
زندگی‌های شهری و دغدغه‌های آن، فرصت بودن در طبیعت را از ما گرفته است به‌گونه‌ای که حتی برای تفریح و خوش‌گذرانی هم به سمت فعالیت‌های ماشینی و دیجیتالی می‌رویم و روز‌به‌روز از آرامش طبیعت دورتر می‌شویم. ازاین‌رو، در نزدیکی شهرهای بزرگ مزرعه‌های گردشگری ساخته شده تا مجالی دوباره برای رفتن به طبیعت برای ما فراهم شود. یکی از این مجموعه‌ها با نام مزرعه گردشگری خورشید در نزدیکی تهران در شهر دماوند توسط علی خدابخشی و همسرش محبوبه ملکی ساخته شد. این زوج جوان و خوشفکر تصمیم گرفتند با اتکا به علم و تجربه‌ای که سال‌ها در سفرهایشان کسب کرده بودند اولین مزرعه گردشگری را در ایران تاسیس کنند. علی خدابخشی معتقد است، گردشگری مزرعه یکی از پیچیده‌ترین گردشگری‌ها بوده که باید با علم به آن انجام شود.
در ابتدا برای مخاطمانمان از مزرعه گردشگری بگویید و اینکه این نوع از گردشگری در دنیا چه جایگاهی دارد؟
مزرعه گردشگری در دنیا با نام آگری‌توریسم مشهور است و یکی از نیازهای مهم شهرهای بزرگ محسوب می‌شود. در دنیای مدرن زندگی مردم یک زندگی ماشینی و دیجیتال است و هرروز هم بیشتر می‌شود، بنابراین افراد برای کسب آرامش و لذتی که در آن است بیش از گذشته نیازمند طبیعت هستند.
علاوه بر این موضوع، آگری‌توریسم فایده مهم دیگری نیز دارد. در همه دنیا به‌دلیل تغییر کاربری اراضی کشاورزی امنیت غذایی جامعه مورد تهدید واقع شده است که آگری‌توریسم از آن جلوگیری می‌کند. در این نوع توریسم، کشاورزی و گردشگری هرکدام مسیر خود را می‌روند و در کنار هم ساختار جدیدی را به‌وجود می‌آورند. درواقع هیچ موردی در کشاورزی در آگری‌توریسم حذف نخواهد شد. آگری‌توریسم همچنین از نظر درآمدی برای کشاورزان بسیار مفید است. امروزه کشاورزی بسیار کم‌سود بوده و حتی در بعضی از موارد زیان‌ده است که با کمک‌های دولتی سرپا هستند. این می‌تواند منبع خوبی برای درآمدزایی کشاورزان باشد. البته به‌طور معمول آگری‌توریسم برای واحدهای کشاورزی کوچک، مرغداری‌ها و دامدارهای کوچک مناسب بوده و واحدهای بزرگ به آن نیازی ندارند.
چه عاملی باعث شد که شما و همسرتان مزرعه گردشگری خورشید را در ایران راه‌اندازی کنید؟
من و همسرم سال‌ها به کشورهای مختلف سفر کرده و در این سفرها با آگری‌توریسم‌های مختلفی آشنا شدیم. همین موضوع باعث شد که کمبود یک مزرعه گردشگری را در ایران احساس کنیم. باتوجه به اینکه تحصیلات دانشگاهی من کشاورزی و همسرم گردشگری بود، همچنین با توجه به تجربه‌های بسیاری زیادی که در حوزه گردشگری داشتیم، تصمیم گرفتیم که مزرعه و دامداری کوچکمان در دماوند را تبدیل به یک مزرعه گردشگری کنیم، بنابراین اولین مزرعه گردشگری کشور با نام مزرعه گردشگری خورشید در دماوند تاسیس شد.
در این مزرعه چه سرویس‌هایی ارائه می‌شود و تا چه میزان این خدمات با استانداردهای جهانی همخوانی دارد؟
در این مزرعه ۳۸ سرویس مانند آشنایی با ماشین‌آلات کشاورزی و رانندگی با تراکتور، آشنایی با کشاورزی، ماسه بازی، بازی با حیوانات، استخر کودک، سایت تیوپ‌سواری برای زمستان، اقامتگاه نمکی که اولین اقامتگاه نمکی کشور بوده که همه لوازم مانند تخت و مبل و … هم با سنگ نمک است، رستوران، الاغ‌سواری، بزرگ‌ترین سرسره ایران، پل کابلی ۱۶۰ متری و…. که هم بخش تفریح و سرگرمی گردشگر را تامین می‌کند و هم بُعد علمی و آموزشی مزرعه در آن رعایت می‌شود.
به جرئت می‌توانم بگویم که مزرعه گردشگری خورشید یکی از کامل‌ترین آگری‌توریسم‌های جهان است. از آنجایی که ما به کشورهای بسیاری سفر کردیم با آگری‌توریسم‌های بسیاری در سراسر دنیا آشنا شدیم، همچنین سلیقه مردم را در دنیا در این بخش به‌خوبی می‌شناسیم می‌توانم بگویم این مجموعه از نمونه‌های کامل‌ترین آگری‌توریسم‌های جهان است.
گردشگری تندرستی، یکی از شاخه‌های گردشگری است. باتوجه به کارایی آگری‌توریسم به‌نظر می‌رسد که این نوع از گردشگری می‌تواند نقش به‌سزایی در توسعه گردشگری تندرستی داشته باشد. نظر شما در این‌باره چیست و این دو تا چه میزان مکمل یکدیگر هستند؟
به‌واسطه نقش طبیعت در آگری‌توریسم‌ها، همچنین وجود هتل نمکی، یکی از مخاطبان مزرعه گردشگری خورشید، گردشگران سلامت هستند. هتل نمکی برای بیماران تنفسی بسیار مفید بوده، همچنین خواص آرامش‌بخشی بسیاری دارد. محیط طبیعت مزرعه و نزدیکی با حیوانات یکی از مفرح‌ترین و سالم‌ترین تفریحات محسوب می‌شود.
در ایران کشاورزی به‌دلیل کمبود آب و همچنین ضررهای مالی و یا سود کم نسبت به گذشته بسیار کم شده است. مزرعه گردشگری تا چه حد می‌تواند به رونق دوباره کشاورزی کمک کند؟
تاسیس یک مزرعه کشاورزی برای واحدهای کشاورزی کوچک بسیار مفید است. در این نوع از توریسم، آب مصرفی کاملا قابل بازیافت بوده و هدر نخواهد رفت. همچنین این نوع از توریسم اشتغال‌زایی بسیاری هم نیز خواهد داشت. مزرعه ما قبل از آنکه تبدیل به یک آگری‌توریسم شود تنها دو کارگر اتباع خارجی داشت که آن را می‌چرخاندند. اما اکنون ۳۰ کارگر ایرانی در این مجموعه فعالیت می‌کنند. علاوه‌براین موارد بخش جدیدی به اقتصاد واحد کشاورزی اضافه می‌شود که برای آن‌ها بسیار سود‌ده خواهد بود.
ورود به این بخش نیازمند چه پیش‌نیازهایی است؟
اولین اولویت در آگری‌توریسم‌ها تسلط به علم این حوزه است. بسیاری از افراد فکر می‌کنند که با داشتن یک مزرعه یا دامداری کوچک می‌توانند این کار را انجام دهند. اما به‌هیچ وجه این‌گونه نیست و نمی‌توان به صرف داشتن یک مکان کوچک و یا سرمایه این کار را انجام داد و قطعا محکوم به شکست است، زیرا آگری‌توریسم یکی از پیچیده‌ترین شاخه‌های گردشگری و کشاورزی است. در این‌گونه از گردشگری‌ها بهداشت و ایمنی افراد که به‌صورت مستقیم با جان انسان در تماس بوده، در میان است. همین دو موضوع باعث می‌شود که ملاحظات بسیار سنگینی در این گردشگری مطرح شود. با جست‌وجوی کوتاهی در اینترنت متوجه می‌شویم که این نوع از توریسم تا چه میزان تخصصی بوده و حتی در دانشگاه رشته‌ای جداگانه برای آن وجود دارد.
درواقع نمی‌توان با کپی و تقلید یک مزرعه گردشگری تاسیس کرد. این اشتباه فاحشی است که تعدادی از افراد آن را انجام داده‌اند اما موفق نشدند. علاوه‌براین باعث می‌شوند که این فعالیت به‌طورکلی متوقف شود و عوامل نظارتی جلو آن را بگیرند و فضای عمومی جامعه در مقابل آن جبهه بگیرند. کماکان که این اتفاق در چند مورد مشابه رخ داد و فعالیت‌های خوبی در کشور شکست خورد. مورد بعدی سرمایه‌گذاری مناسب در این‌گونه از توریسم است. آگری‌توریسم تنها به فعالیت کشاورزی محدود نمی‌شود بلکه باید جاذبه‌های سرگرمی دیگری در کنار آن قرار بگیرد. درواقع وجود جاذبه در کنار کشاورزی برای بقای آگری‌توریسم بسیار ضروری است که این نیازمند سرمایه‌گذاری وسیع است.
یکی دیگر از عوامل مهم در موفقیت آگری‌توریسم مکان‌یابی درست برای راه‌اندازی آن است. مزرعه‌های گردشگری کشاورزی باید در نزدیکی شهرهای بزرگ و صنعتی تاسیس شود تا بازار خود را پیدا کنند. اگر این مزرعه‌ها در شهرهای کوچک و روستایی تاسیس شوند به‌هیچ‌وجه مشتری نخواهند داشت.
کسبوکارهای آنلاین چه تاثیری در رشد مزرعه گردشگری دارند؟
بیشترین مخاطبان و مشتریان مزرعه گردشگری خورشید به‌صورت معرفی از سوی دیگران (تبلیغات دهان به دهان) به این مرکز مراجعه و یا افراد و خانواده‌هایی هستند که چندین بار به این مزرعه آمده‌اند، هستند. درواقع می‌توان گفت تا زمانی که افراد احساس نکنند این‌گونه از گردشگری تا چه میزان در روح، روان و آرامش آن‌ها موثر است انگیزه‌ای برای استفاده از آن ندارند.
فضای مجازی کمک می‌کند تا یک واحد گردشگری مانند مزرعه گردشگری خورشید، خودش را به همه معرفی و مخاطب خود را پیدا کند. اما متاسفانه این روزها بیشتر کسبوکارهای آنلاین واسطه‌گری می‌کنند و بیشتر از آنکه مثبت باشند نقش منفی دارند. به‌گونه‌ای که به آن‌ها در جامعه چه از جانب مشتری و چه از جانب واحد گردشگری دید منفی به‌وجود آمده است؛ زیرا پیامدهای منفی برای هر دو طرف ایجاد کرده‌اند. پیامدهایی مانند عدم اطلاعات کافی، افزایش زیاد قیمت‌ها و… . کسبوکارهای آنلاین در این حوزه نتوانستند اعتمادسازی کنند و بیشتر به این فضا آسیب زده‌اند.
بیشترین مخاطبان آگری‌توریسم‌ها چه کسانی هستند؟
خانواده‌ها، کودکان و افرادی که به‌دنبال مکانی برای آرامش هستند.
گفت‌وگو: افروز کریمی
