تویزه به معنای سینی حصیری است. در گویش محلی بوشهری تویزه یا به شکل درست‌تر آن تِویزه سینی حصیری است که از برگ درخت نخل ساخته می‌شود. این واژه ریشه‌ای بوشهری دارد همانطور که اصل و ریشه سنت حصیربافی هم متعلق به استان بوشهر است. سه سال پیش دو خواهر که از قضا خودشان هم جنوبی هستند، کسب و کاری اینستاگرامی به همین نام را راه انداخته‌اند که انواع محصولات دست‌بافته حصیری را به دست مشتریان می‌رسانند. تویزه که حالا بزرگترین گالری حصیر جنوب ایران است با حدود ۷۰ بافنده حصیر از استان‌های جنوبی کشور همکاری دارد و آنطور که نیلوفر عیدی‌زاد، یکی از موسسان تویزه (سمت چپ تصویر) می‌گوید رابطه‌شان با هنرمندانشان فراتر از کار و بافتن محصول است. او معتقد است در ایران ظرفیت فضای آنلاین در حوزه گردشگری و صنایع دستی هنوز ناشناخته مانده و شاید به همین دلیل به فیلترینگ و بستن دسترسی‌ها فکر می‌کنیم. عیدی‌زاده در نهایت بر این باور است که نقش مردم در رونق و درآمدزایی بیشتر مشاغل مرتبط با صنعت گردشگری برجسته‌تر است.
درباره ایده راه‌اندازی کسب و کاری برای تجاری کردن یکی از هنرهای ریشه‌دار منطقه جنوب کشور برای ما بگویید.
ما در تویزه تیمی ۴ نفره هستیم و کسب و کارمان هم به طور کامل خانوادگی است. حدود سه سال پیش به اتفاق خواهرم محبوبه استارت اولیه کار تویزه را زدیم و هدفمان این بود که محصولات و دست‌بافته‌های حصیری را به مناطق دیگر هم ببریم و معرفی کنیم. خودمان اصالتا جنوبی هستیم و سال‌هاست در اصفهان ساکنیم. بنابراین طبیعی است که با حصیربافی آشنا باشیم.
ما می‌دانستیم که حصیربافی بوشهری هنر ارزشمندی است و ظرفیت زیادی برای رشد دارد. در ابتدا چندان جدی نبودیم و حتی به چشم کار هم به آن نگاه نمی‌کردیم. در یکی از رفت و آمدهاییمان به منطقه جنوب ، چند محصول حصیری را از بافندگان خریداری کردیم و به اقوام و آشنایانمان دادیم.
یعنی با چند سفره و زنبیل که کارهای معمولی حصیری هستند شروع کردیم. وقتی استقبال بالا از محصولات را دیدیدم، کار را توسعه دادیم و صفحه‌ای در شبکه اجتماعی اینستاگرام راه‌اندازی کردیم. به مرور سفارش‌هایمان افزایش یافت و چون دیدیم مردم کار را جدی می‌گیرند، ما نیز کارها را جدی‌تر گرفتیم و به عنوان شغل آن را پذیرفتیم.
تویزه محصولات خود را از چه مسیرها و پلتفرم‌هایی می‌فروشد؟ در اینستاگرام که حضور دارید. علاقمندان از روش‌های دیگری می‌توانند محصولات شما را ببینند و سفارش دهند؟
تمرکز اصلی ما بر فروش از طریق اینستاگرام است اما در میدان نقش جهان هم گالری داریم که در آن امکان فروش حضوری دست‌بافته‌های حصیری‌مان ایجاد شده است. علاوه بر این در نظر داریم سایت تویزه را راه‌اندازی کنیم.
با فروشگاه‌های اینترنتی تخصصی محصولات صنایع دستی یا خرده‌فروشی‌های آنلاین معروف همکاری دارید؟
واقعیت این است که درخواست‌های همکاری زیادی به دست ما می‌رسد و ما نیز مشتاق به این کار هستیم اما باور کنید هنرمندان و بافندگانمان گاهی اوقات از پس حجم سفارش صفحه خودمان در ایسنتاگرام و همینطور گالری تویزه برنمی‌آیند. بنابراین هنوز فرصت نکرده‌ایم با جاهای دیگر همکاری کنیم.
در حال حاضر چه تعداد بافنده با تویزه همکاری می‌کنند و از کدام استان‌ها هستند؟
بافندگان ما در حال حاضر حدود هفتاد نفر هستند که از مناطق مختلف استان‌های جنوبی کشور از بندرعباس تا خوزستان با ما همکاری دارند. اکثر شهرها و مناطق در نوار جنوبی کشور دارای نخل هستند و ما با بافندگان از هر جا نخل مرغوب داشته باشد کار می‌کنیم.
فرآیند همکاری‌تان با بافندگان و نظارت‌ها بر کیفیت کارها چگونه است؟
ما اگر کل فرآیندها را به بافندگان واگذار کنیم و پیگیری نکنیم، خروجی کار خاص نمی‌شود. بر تمام مراحل کار نظارت داریم و معتقدم تفاوت‌ها همین جا به چشم می‌آید. سعی می‌کنیم باکیفیت کارها را انجام دهیم. یعنی اگر حتی یک درصد هم تشخیص دهیم که بافته‌ها مشکل دارند، سفارش‌ها را پس می‌‌گیریم و دوباره بافته می‌شوند.
اصرار داریم تمام محصولات با کیفیت بالا ارائه شوند و مشتریان از خریدشان راضی باشند. این کیفیت شامل رنگ‌بندی، استحکام و زیبایی، تقارن و… باشد و ما بر تمام این موارد نظارت می‌کنیم. از این نظر محصولات حصیری تویزه از نظر طرح و رنگ‌بندی خاص و منحصربه‌فرد هستند.
مزیت رقابتی تویزه نسبت به دیگر پیج‌های مشابه در حوزه تولید و فروش دست‌بافته‌های حصیری چیست؟
واقعیت این است که در حوزه محصولات حصیری اکثر کسب و کارها قوی ظاهر شده‌اند و خوب کار می‌کنند. مایه خوشحالی است که کسب و کارها اینقدر وسواس به خرج می‌دهند که محصولات را به بهترین کیفیت ممکن ارائه می‌کنند. شاید مهمترین مزیت ما این است که قیمت محصولات را در صفحه اینستاگراممان درج می‌کنیم.
قیمت تمام محصولات مشخص است مگر اینکه محصولی در شکل و ابعاد سفارشی بافته شود که در این صورت قیمتهای ثابتی ندارد. به نظر من صفحه‌ای که قیمتهای خود را اعلام نمی‌کند، به طور حتم یک جای کارش ایراد دارد.
چه دلیلی دارد که کسب و کاری قیمتهای خود را در صفحه‌اش اعلام نکند؟ یا محصولات را گران‌تر از بقیه رقبا می‌فروشند یا اینکه از قیمت اطلاع ندارند. حالت سوم هم این است که با فروشگاه‌های آنلاین ویژه مشتریان خارج از کشور کار می‌کنند و به خاطر نوسانات دلاری، از درج قیمت‌ها معذورند. در هنرهای دستی و سنتی مثل حصیربافی شبیه به تویزه باید قیمت‌ها را درج کرد.
اگر قیمتهای تویزه را با صفحه‌های مشابه مقایسه کنید، متوجه می‌شوید نرخ‌های ما حداقل ۳۰ درصد از رقبایمان کمتر است و این نشان می‌دهد که ما چگونه کار می‌کنیم. درواقع هدف ما این است که هم بافنده به سطح درآمدی مشخصی برای گذران زندگی‌اش برسد و هم ما ضرر نکنیم.
بخشی از کار شما حمایتی است. تفاوت کسب و کارهای آنلاین با بخشهای سنتی‌تر حوزه گردشگری، صنایع دستی و میراث فرهنگی این است که توجه بیشتری به پیوست‌های فرهنگ و اجتماعی حوزه فعالیت خود نشان می‌دهند. برای مثال بیشتر به اهمیت حفظ بافت و فضای جوامع محلی پایبند هستند و مهمتر اینکه رفاه و معیشت هنرمندانشان برایشان در اولویت است. به طور قطع رابطه شما با هنرمندانتان صرفا رابطه کاری و مبتنی بر بافتن یک محصول و فروش آن نیست. کمی درباره نوع نگاه‌تان به کسب و کارتان بگویید و ارتباطاتی که با بافندگان دارید. برای حمایت از بافندگان چه رویکردی را انتخاب کرده‌اید؟
یکی از دلایل اصلی این کار در واقع این بود که ما می‌دیدیم بسیاری از این بافنده‌ها نیاز مالی دارند و از اینکه برای فروش می‌بافند، خوشحال هستند. حتی در دوره‌ای که ما کار را برای مدتی متوقف کرده بودیم سوال می‌کردند از کارشان راضی نبوده‌ایم یا اینکه می‌گفتند دیگر نمی‌خواهید ما برایتان سفارش تهیه کنیم و ازاین طور حرف‌ها.
در واقع به مرور کسب و کار ما رنگ و بوی حمایتی هم گرفت. ما در تویزه بافندگانی را انتخاب کنیم و با آن‌ها کار کنیم که مطمئن باشیم از این راه کسب درآمد می‌کنند و نه اینکه شغل دومشان حصیربافی باشد. به عبارت دیگر هنرمندان و تولیدکنندگان ما زندگی‌شان با حصیربافی می‌گذرد و ما نیز به گونه‌ای با آن‌ها همکاری داریم که چرخ زندگی‌شان بچرخد.
از اول که کار را شروع کردیم واقعا خیلی از بخش حمایت آن انرژی خوبی می‌گرفتیم. بافنده‌ها می‌گویند از وقتی که کار حصیربافی انجام می‌دهیم، برکت به زندگی‌مان امده یا اتفاق‌های خوبی در زندگی‌مان افتاده است. این دغدغه در ما هم به مرور به وجود آمد که اولویت‌مان را حمایت از بافندگان محصولات قرار دهیم.
اینستاگرام متاسفانه قابلیت وبلاگ‌نویسی ندارد و شاید در ادامه که سایت‌مان که راه‌اندازی شد، بیشتر در این باره بنویسیم و بافندگان را به مخاطبانمان معرفی کنیم. بافنده‌ها با رفتارشان کاری کرده‌اند که ما اصلا به این فکر نمی‌کنیم کار کردن فقط فروختن یک محصول خاص است. معانی و ارزش‌های پشت آن نیز مهم است. اینکه یک بافنده پیام می‌دهد و تشکر می‌کند که مبلغی اضافه‌تر برای آن‌ها پرداخت کرده‌ایم یا اینکه از راه بافتن محصولات حصیری کیفیت زندگی‌شان بهتر شده، به ما نیز حس و حال بهتری می‌دهد و متقابلا به زندگی ما نیز برکت آورده است.
ما به حمایت از هنرمندانمان متعد هستیم و اینقدر این موضوع برایمان اهمیت دارد که پیشاپیش حق‌الزحمه بافتن محصولات را به طور کامل به حسابشان واریز می‌کنیم. یعنی می‌خواهیم آب هم در دلشان تکان نخورد.
تویزه در راه احیای بخشی از هنر و میراث فرهنگی بخشی از سرزمین ایران گام برمی‌دارد. مردمی از قدیم رابطه‌ای دیرین با نخل داشته‌اند و المان‌های محیطی گرفته‌اند و جزئی از زندگی‌شان شده است. چقدر فکر می‌کنید حفظ کردن این میراث اهمیت دارد؟
موقعی که ما کارمان را شروع کردیم، اکثر بافندگان ما زنان میان‌سال و مسن بودند. به مرور که کارمان جا افتاد و سفارش‌ها بیشتر شد، متوجه شدیم که جوانترها نیز شروع آموختن و بافتن کرده‌اند. بسیاری از زنان تا پیش از اینکه فکر نمی‌کردند بتوانند از طریق هنری که بلد هستند کسب درآمد کنند. حتی برخی از آن‌ها با اینکه بافتن را بلد بودند، اما کار کردن را عار می‌دانستند.
خوشبختانه الان نگاه‌ها عوض شده و زنان با اشتیاق و انگیزه بیشتری محصولات حصیری را می‌بافند. من فکر می‌کنم همین عامل نشان می‌دهد که ما بر جوامع بومی اثرگذاشته‌ایم. ما در تویزه فرهنگ‌سازی کرده‌ایم که حصیربافی سنتی قدیمی و ارزشمند در آداب و رسوم ایرانیان است. به مرور خودمان هم بیشتر متوجه اهمیت این موضوع شدیم. بخشی از تغییرات نیز در سطح کلان‌تر رخ داده است. برای نمونه سه سال پیش وقتی ما استارت کار را زدیم، ایده‌مان خیلی بکر بود.
شاید بتوانم ادعا کنم ما اولین صفحه اینستاگرامی فروش حصیر در کل کشور بودیم اما الان بسیاری چه به صورت حضوری و چه به صورت غیرحضوری مشغول به کار شده‌اند. علاوه بر اینکه وضع معیشتی و اقتصاد خانواده‌های بافندگان در کل کشور بهبود یافته، بسیاری از جوانترها نیز به این کار روی آورده‌اند و اجازه نداده‌اند این هنر قدیمی از یاد برود.
فعالیت اقتصادی در فضای آنلاین شبکه‌های اجتماعی در کنار مزایای متعدی که دارد، با محدودیت‌هایی نیز روبرو است. تویزه از ابتدا در ایستاگرام فعال بوده. شبکه‌ای که هنوز به رسمیت شناخته نشده و حتی صحبت از فیلترینگ آن است. کار کردن در حوزه صنایع دستی بر بستر شبکه‌های اجتماعی چگونه است؟
موقعی که تویزه متولد شد اصلا به اینکه اینستاگرام چه معایب و مزیت‌هایی دارد اصلا فکر نکردیم. حتی همین الان هم فکر نمی‌کنیم. ما و بسیاری از کسب و کارهای صنایع دستی دیگر در اینستاگرام خودمان را معرفی کردیم، رزومه‌سازی کردیم، به بلوغ رسیدیم و در مجموع به موفقیت دست پیدا کردیم.
اگر دسترسی به فضای مجازی پایدار بماند، که عالی است و ما و هزاران کسب و کار دیگر راهمان را ادامه می‌دهیم. نباید فراموش کرد که رسانه آنلاین جایگزین خودش را پیدا می‌کند. کما اینکه مردم ابتدا به فیسبوک روی آوردند و بعد سراغ لاین و تلگرام رفتند و بعدتر هم اینستاگرام. قطعا رسانه‌ها و پلتفرم‌های دیگری نیز از راه خواهد رسید.
درست است برای کسب و کارهایی شبیه ما که بر بستر آنلاین اخت پیدا کرده‌اند و کندن از این فضا سخت است، معتقدم اگر کسب و کاری ولو اندک در حرفه خودش موفق شده، بر هر بستر دیگری هم به موفقیت می‌رسد. همیشه راهی برای موفق شدن می‌توان پیدا کرد و به همین دلیل ما نیز در تویزه چندان به معایب و مزایای شبکه‌های اجتماعی فکر نمی‌کنیم یا تغییر سیاست‌ها درباره آن نگران نیستیم.
تویزه یکی از کسب و کارهای موفق صنایع دستی در حوزه محصولات حصیربافی است که بخشی از مانیفست خود را پاسداشت و اشاعه هنر بخشی از جغرافیای ایران معرفی کرده است. با توجه به این دو مولفه که ویژگی بسیاری از کسب و کارهای اینستاگرامی هم هست، آیا جای خالی حمایت‌های نهادی و قانونی مرتبط با صنعت گردشگری، صنایع دستی و میراث فرهنگی را به این بخش از اقتصاد گردشگری کشور احساس می‌کنید؟
واقعیت این است که بسیاری از کسب و کارها از طریق فضای مجازی به فرهنگ ایرانی کمک می‌کنند. اگر چنین رویکردی به کسب و کارهای آنلاین داشتیم، شاید به فیلتر شدن اصلا فکر نمی‌کردیم. همین که ما به محدودیت‌‌سازی فکر می‌کنیم، نشان می‌دهد کارکرد اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی کسب و کارهای آنلاین را درک نکرده‌ایم. بنابراین پاسخ پرسش شما مثبت است.
در حوزه گردشگری و صنایع دستی و میراث فرهنگی ارزش افزوده‌ای که ایجاد می‌شود خالص و بدون پرتی است. به نظر شما کسب و کارهای آنلاین مثل تویزه چقدر می‌توانند صنعت گردشگری ایران را متحول کنند؟
به نظر من زمانی این اتفاق می‌افتد که مردم بیشتر این نوع کسب و کارها و فعالان آن‌ها را حمایت کنند. حالت مطلوب آن است که ارگان‌ها و نهادهای حوزه گردشگری یا صنایع دستی و میراث فرهنگی از کسب و کارها حمایت کنند اما در نهایت انتخاب‌های مردم و میزان حمایت‌های آن‌ها با خرید و تبلیغ محصولات و برندهاست که چرخ‌های گردشگری ایران را به حرکت درخواهد آورد. حمایت‌های رسمی از کسب و کارها در کشور ما مقطعی و محدود است اما عموم مردم که جامعه آماری بزرگتری هستند، می‌توانند با حمایت از کسب و کارها به استمرار حیات آن‌ها کمک کنند.
