چوب لای چرخ کسب و کارهای نوآور گردشگری

کسب و کارهای نوآور هر چقدر که خلاقانه و جدیدند و با هزینه‌های اندک راه‌انداخته می‌شوند و اداره می‌شوند، مشکلات‌ و گیر و گورهایشان قدیمی و کهنه است. در اکوسیستم نوآور گردشگری هم که وضع ناامیدانه‌تر است. برخلاف حوزه‌های مرتبط با دانش و فناوری، که عموما در مناطق شهری متمرکزند، دامنه فعالیت استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای گردشگری در اقصی‌نقاط کشور است. به هر شهر و روستایی حتی در دورافتاده‌ترین مناطق کشور هم که سر بزنید اهالی آدرس اقامت‌گاه‌های بوم‌گردی را به شما می‌دهند. در برخی مناطق مانند خطه شمال کشور تعداد این نوع اقامت‌گاه‌ها بیشتر هم هست. هر از چندگاهی خبر می‌رسد که یکی از این نوع کسب‌و‌کارها به تعطیلی کشیده شده است. یا به دلیل مشکلات مالی و حمایت نشدن یا به دلایل غیرمعمول دیگر. نمونه‌اش اقامتگاه بوم‌گردی «دیلباب» در روستای کرباسده منطقه کوچصفهان در استان گیلان است که بنیان‌گذار آن می‌گوید به دلیل برخوردهای نامناسبی که با او و کسب و کارش شده، فعلا بنا را بر تعطیلی گذاشته است.

کارآفرینی در منطقه‌ای ناشناخته

دیلیاب اقامت‌گاهی روستایی است که با مشاوره و مجوز شرکت توسعه گردشگری ایران راه‌اندازی شده و علاوه بر خدمات اقامت و زندگی روستایی، خدماتی مانند غذاهای محلی و ارگانیک، و انواع بازی‌ها و سرگرمی‌ها را به گردشگران ارائه می‌دهد. سعید حسینی با هزینه شخصی خود راه‌اندازی کرده و با اینکه حالا با اینکه از نظر درآمدی به نقطه‌ای رسیده که هزینه‌هایش را پوشش می‌دهد، تعطیل شده است.

بنیان‌گذار دیلباب درباره دشواری‌هایی راه‌اندازی این کسب‌وکار به آگرد می‌گوید: «انتخاب مکان راه‌اندازی کسب‌وکار اهمیت بالایی دارد. اینکه آن محل چه نوع اسم و رسمی داشته باشد مهم است. در راه‌اندازی دیلباب هم ما ریسک کردیم. راه‌اندازی دیلباب در یک روستای بدون گردشگر از در نگاه اول کار غیرمعقولی بود؛ چرا که کسی به روستا برای گردشگری نمی‌آمد. اما من هدفی راسخ داشتم و مصمم بودم اسم و رسم روستا کرباسده را تغییر دهم.» حسینی از اقداماتی می‌گوید که در راه برندسازی این منطقه انجام داده است: «ما کارهای بسیاری از جمله راه‌اندازی ورزش روستایی، احیا و بازسازی مدرسه روستا با کمک مردم و آموزش و پرورش و… با هزینه شخصی و کمک افراد بومی انجام دادیم. با اینکه طبق برنامه و بیزنس پلن مجموعه پس از یک سال و نیم به نتیجه می‌رسید، با این وجود این کار را به پیش بردم.»

بحران‌های سال 98 و مشکلات مجموعه دیلباب

حسینی می‌گوید محصولات مجموعه دیلباب از همان ابتدا احساس آرامش و شادی بوده که در قالب محصول به مردم می‌داده است. او در ادامه از مشکلات مجموعه دیلباب می‌گوید که از سال گذشته بر سر راه این مجموعه ایجاد شدند: «سال گذشته بنزین گران شد و مردم تا چند هفته به سفر نمی‌رفتند. مدتی پس از آن برف سنگینی آمد و امکان رفت‌وآمد به روستا نبود که باز هم به مدت چند هفته مشتری نداشتیم. امیدمان به عید نوروز بود اما به دلیل شیوع ویروس کرونا قبل از اعلام دولت، مجموعه را تعطیل کردیم. پس از دوران قرنطینه نیز با امیدی مضاعف مجموعه را با 30 تا 40 درصد ظرفیت باز کردیم اما نگذاشتند.» حسینی از اتفاقاتی که منجر به تعطیلی دیلباب شد، می‌گوید. روایت او این است که نیروی انتظامی شهرستان لولمان وارد مجموعه او شده‌اند و با رفتاری تهاجمی مدیر مجموعه را بازخواست می‌کنند که چرا صاحب اصلی دیلباب تاکنون به نیروی انتظامی منطقه نرفته است. آنطور که بنیانگذار دیلباب می‌گوید نیروی انتظامی حتی در مجموعه میان مهمانان مجموعه گشت زده و به آشپزخانه رفتند و حتی کارت بهداشت پرسنل را چک کردند و در انتها دستگاه‌های بی‌سیم مجموعه که تا آبان سال جاری مجوز دارد، را ضبط کردند.»

حسینی با طرح این پرسش که چرا باید بی‌دلیل به نیروی انتظامی منطقه مراجعه کند یا آیا چک کردن کارت بهداشت وظیفه این نهاد است، پیگیری‌هایش می‌گوید: «روز شنبه به نیروی انتظامی شهرستان لولمان مراجعه کردم و با لحن تند افراد حاضر در نیروی انتظامی مواجه شدم. من از نیروی انتظامی دلیل مراجعه‌شان را جویا شدم. اما جواب مناسبی نشنیدم و در آخر گفتند که به دلیل وجود بی‌سیم می‌خواهند مجموعه را پلمب کنند. این درحالی است که بی‌سیم‌ها مجوزدار و ساخت داخل هستند.» او اضافه می‌کند: «نیروی انتظامی نتوانست دیلباب را پلمپ کند اما خودم مجموعه را بستم.»

آموزش برخورد با گردشگران در سند راهبردی توسعه گردشگری

گرچه بنیانگذار دیلباب می‌گوید از نظر قانونی و با کمک سازمان توسعه گردشگری ایران در حال پیگیری اتفاق رخ داده برای کسب و کار خود است، برخوردهایی که با اکوسیستم نوآور به خصوص در مناطق مختلف می‌شود، چالشی اساسی است. صاحبان این گونه کسب و کارها گلایه دارند که نه‌تنها از آنها حمایت نمی‌شود، بلکه در اغلب موارد برخوردها خارج از ضوابط و به صورت سلیقه‌ای است. شاید به همین خاطر است که در سند راهبردی توسعه گردشگری که اخیرا به تصویب رسیده، خطمشی‌های اصلی مشخص شده و وظایفی برای دستگاه‌ها و نهادهای مرتبط با این صنعت در نظر گرفته شده است. از جمله اینکه از نیروی انتظامی خواسته شده با رعایت ضوابط و استانداردها نسبت به اجرای برنامه‌های آموزشی نیروهای انتظامی پلیس شهری در امر خدمات‌دهی به گردشگران اقدام کند و درخصوص نحوه برخورد با گردشگران و اعمال کنترل‌ها در مقصدهای گردشگری نیروهای خود را آموزش دهد.