نشست کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و گردشگری تهران با حضور فعالان و صاحبان اکوسیستم استارتاپی کشور برگزار شد. دستور کار اصلی این نشست که به صورت آنلاین برگزار شد، نقد و ارزیابی شیوه نامه ساماندهی کسب و کارهای گردشگری در فضای مجازی بود. این شیوه نامه ۱۲ ماده‌ای دی‌ماه سال گذشته به سازمان‌های میراث فرهنگی برای اجرا ابلاغ شده و محور آن اعطای مجوز به استارتاپها، شرکت‌های دانش‌بنیان، شتابدهنده‌ها، مراکز گردشگری خلاق و… است که می‌خواهند در فضای مجازی فعالیت کنند. در نشست کمیسیون گردشگری اعضای کمیسیون درباره نقاط ضعف و قوت این شیوه نامه همفکری و گفتوگو کردند و پیشنهادهای ضروری در جهت اصلاح شیوه‌نامه و انعکاس آن به وزارت میراث فرهنگی ارائه کردند.
تهدیدهای سه‌گانه شیوه نامه علیه اکوسیستم نوآور
دبیر کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی تهران در این نشست با بیان اینکه شیوه نامه ساماندهی کسب و کارهای گردشگری در فضای مجازی، متر و معیار و سنجه فعالیت استارتاپ‌های گردشگری و نحو نظارت وزارت میراث فرهنگی را بر آن‌ها مشخص می‌کند، اظهار کرد: «فعالان استارتاپی و کسب و کارهای نوین گردشگری مدت‌هاست این مطالبه را دارند که شیوه نامه و دستورالعمل اختصاصی برای آن‌ها تدوین شود. به نظر می‌رسد وزارت میراث فرهنگی به این نتیجه رسیده که با مجوزها و قوانینی که سایر کسب و کارهای حوزه گردشگری را رصد و نظارت می‌کند، استارتاپها را ارزیابی نکند.»
رضا جمیلی شیوه نامه ساماندهی کسب و کارهای گردشگری در فضای مجازی را گامی مثبت اما ابتدایی توصیف کرد و اظهار کرد: «صنعت گردشگری در ایران رو به رشد است و وزارت میراث فرهنگی و حوزه رگولاتوری باید فضا را برای کسب و کارهای گردشگری نوآور هموار کنند.» وی با تاکید بر ضرورت آسیب‌شناسی دقیق دستورالعمل‌های مربوط به اکوسیستم نوپای گردشگری و تعامل در جهت بهبود و اصلاح آن‌ها، یکی از بزرگترین ضعف‌های شیوه نامه جدید را ماده ۵ آن دانست و گفت: «در بخش مدارک لازم برای صدور گواهینامه تخصصی فعالیت در فضای مجازی، استارتاپها باید ۵۰ میلیون سپرده را به صورت نقدی پرداخت کنند و تهدنامه محضری بدهند. این رقم برای کسب و کارهای نوپای گردشگری سنگین است و فشار زیادی به آن‌ها وارد می‌کند.»
جمیلی با بیان اینکه ادبیات شیوه نامه غیراستارتاپی است و با فهم استارتاپی نوشته نشده، الزام استارتاپها و شتابدهنده‌ها به ارائه تصویر سند مالکیت یا اجاره نامه رسمی دفتر کار یا اقامتگاه قانونی را یکی دیگر از ضعف‌های درباره شیوه نامه برشمرد و گفت: «بسیاری از استارتاپها در مراکز و فضاهای کار اشتراکی یا منازل مسکونی مشغول به کار هستند و اعضای آن‌ها نیز به صورت دورکار یا به صورت تک نفره کار می‌کنند طبیعی است نباید از چنین کسب و کارهایی اجاره نامه طلب کرد و اصرار بر آن نیز دردسرهای زیادی ایجاد می‌کند.»
مطلب پیشنهادی: ساماندهی کسب و کارهای گردشگری زیر ذره‌بین
جمیلی، ماده ۱۲ را یکی دیگر از موارد چالش‌برانگیز شیوه نامه دانست که کلیت شیوه نامه را با تهدیدی جدی روبرو می‌کند. در این ماده شیوه نامه آمده که چنانچه تشکل حرفه‌ای فعالان گردشگری الکترونیک براساس دستورالعمل اجرایی ماده ۲۵ آیین‌نامه با نظارت وزارتخانه ایجاد شده باشد، اداره‌های کل استان‌ها می‌توانند کلیه امور تصدی‌گری در راستانی صدور مجوز را در چارچوب ضوابط کلی که خود تعیین می‌کنند، به تشکل مربوطه واگذار کنند.
دبیر کمیسیون گردشگری اتاق تهران با تاکید بر ضرورت چانه‌زنی با سیاست‌گذار بر سر مواد و بندهای شیوه نامه ساماندهی کسب و کارهای گردشگری در فضای مجازی، درباره ماده ۱۲ این دستورالعمل گفت: «معنایی که می‌توان از این شیوه نامه استنباط کرد این است که استارتاپها به سراغ این مجوز نروند. چرا که عملا در تمام حوزه‌های گردشگری تشکل صنفی وجود دارد و در نهایت نیز کلیت شیوه نامه زیر قدرت و نفوذ تشکل‌های سنتی می‌رود. به این معنا که فعالان استارتاپی در بسیاری از حوزه‌ها با تشکل‌ها و نهادهای صنفی سنتی سروکله می‌زنند که شناخت درستی از جریانات و اتفاق‌هایی که در حوزه کسب و کارهای نوپای گردشگری می‌افتد، ندارند.»
وزارت میراث فرهنگی به استارتاپها و کسب و کارهای گردشگری مهلت دهد
هادی شجاری، مدیرعامل آریامدتور نیز با اشاره به تبصره ماده ۹ شیوه نامه که در آن استارتاپها و شرکت‌های نوپای گردشگری از فعالیت در حوزه تورگردانی منع شده‌اند، گفت: «در حوزه گردشگری برای هر کاری مقررات و آیین‌نامه و دستورالعمل‌های مجزا وضع شده و این یکی از دست‌اندازهای جدی فعالیت کسب و کارهای نوآور است. به نظر می‌رسد کسانی که شیوه نامه را تدوین کرده‌اند فهم درستی از موضوع نداشته‌اند که داشتن سایت و فعالیت در فضای آنلاین همه ماجرا نیست. اصل بیزنس جای دیگری است.»
وی با طرح پیشنهاد مهلت‌دهی به کسب و کارهای نوآور گردشگری اظهار کرد: «رگولاتور باید شرایط را بر استارتاپ‌های گردشگری آسان بگیرد و شبیه به طرح نوآفرین، معیارهای ارزیابی و روند صدور مجوز را براساس شاخص کلیدی عملکرد قرار دهد و اگر بعد از مدت زمانی استارتاپی به آن حد رسید، برای دریافت مجوز بند «ب» اقدام کنند.» به گفته شجاری مجوز استارتاپ باید می‌بایست جزئی از مجوز بند «ب» گردشگری باشد وگرنه کارکردی ندارد.
مجوز بند «ب» دام گرفتاری استارتاپ‌های گردشگری است
بنیان‌گذار استارتاپ کاریفان نیز با اشاره به دشواری‌های دریافت مجوز بند «ب» گردشگری گفت: «مجوز بند «ب» برخلاف آنچه وزارت میراث فرهنگی تاکید دارد اساسا تسهلیگرانه نیست.» سهیلا آرمک مجوز بند «ب» گردشگری را به «دام» تشبیه کرد که به باور او استارتاپ‌های گردشگری را گرفتار می‌کند. وی در توضیح گفت: «ما در استارتاپ کاریفان به ناچار شرکت ثبت کردیم و به دلیل داشتن مجوز بند «ب»، دو و سه دوره ما را از نظر مالیاتی علی‌الراس کردند و هر چقدر هم سعی کردیم که سازمان امور مالیاتی را اقناع کنیم که ماهیت استارتاپی داریم و هنوز به محله بهره‌برداری نرسیده‌‌ایم، کسی به حرف ما گوش نمی‌دهد.»
به گفته آرمک، کسب و کارهای نوپای گردشگری و استارتاپها به محض دریافت مجوز بند «ب» باید کد اقتصادی هم دریافت کنند چرا که سازمان تامین‌اجتماعی نیز پیگیر مسائل بیمه‌ای می‌شود و اگر استارتاپی از فاقد کارگاه ثبت شده و لیست پرداختی حق بیمه باشد، به دردسر می‌افتند. بنیان‌گذار استارتاپ کاریفان خاطرنشان کرد: «وزارت میراث فرهنگی بر استارتاپها برای گرفتن مجوز فشار زیادی وارد می‌کند و در عمل نیز آن‌ها را به سمتی می‌برد که برخلاف برنامه‌ها و خواست‌ها و عملکردشان، شبیه به شرکت‌های بزرگ و رفتار کنند که این خطایی بزرگ است.»
اعمال اصلاحات در شیوه نامه ساماندهی کسب و کارهای گردشگری در فضای مجازی ضروری است
مدیرعامل پلتفرم گردشگری سلامت تریتاباستان نیز کلیت شیوه‌نامه ساماندهی کسب و کارهای گردشگری در فضای مجازی را فرصتی مناسب برای کسب و کارهای نوپای گردشگری دانست و گفت: «در نگاهی حداقلی، همین اندازه که سیاست‌گذار بنا را بر این گذاشته که به استارتاپ‌های حوزه گردشگری مجوز اعطا کند، گامی رو به جلو است که کسب و کارها اعتبار می‌دهد.
دکتر حسن راشکی با تاکید بر ضرورت اعمال اصلاحات در شیوه نامه اظهار کرد: «اگر وزارت میراث فرهنگی تن به اصلاحات در شیوه نامه بدهد، کارایی آن افزایش خواهد یافت و مشکلات و معضلات کسب و کارهای آنلاین گردشگری به طور جدی رفع می‌شود.» راشکی یکی از ایرادهای شیوه نامه را مواد و بندهای مربوط به اساسنامه دانست و گفت: «زمانی که صاحب یک استارتاپ و کسب و کار نوپای گردشگری شخصیتی حقیقی باشد، به طور طبیعی نیازی به اساسنامه ندارد و مشخص هم نیست هدف تدوین‌کنندگان از تاکید بر چنین الزامی چیست.»
فقدان هماهنگی میان نهادها و ارگان‌های مرتبط با صدور مجوز
بنیان‌گذار استارتاپ هیچ هاپ نیز در این نشست با تاکید بر ناهماهنگی‌هایی که میان وزارت میراث فرهنگی و نهادها و ارگان‌های متولی صدور مجوز فعالیت در فضای آنلاین وجود دارد، گفت: «وزارت میراث فرهنگی مجوز گردشگری الکترونیک صادر می‌کند اما دیگر سازمان‌ها و نهادها مانند مرکز تجارت الکترونیکی که متولی صدور «ای‌نماد» است، از این موضوع اطلاعی ندارند.»
امیر نبی‌زاده با بیان اینکه چالش‌های کسب و کارهای نوآور گردشگری تنها محدود به دریافت مجوز نیست بلکه تا بعد از آن هم ادامه دارد، یکی از بزرگترین ضعف‌های شیوه نامه ساماندهی کسب و کارهای گردشگری در فضای مجازی و صدور گواهینامه تخصصی را یکسان بودن شرایط و الزامات آن با مجوز بند «ب» گردشگری دانست و اظهار کرد: «این دو مجوز در دامنه شمول و نوع مدارک و شیوه کار تا حدود زیادی شبیه به هم هستند. تنها تفاوت این است که برای دریافت مجوز فعالیت در فضای مجازی داشتن مدیرفنی بند «ب» الزامی نیست و محدودیتی هم از نظر متراژ دفتر و محل کار وجود ندارد.»
وی با تاکید بر اینکه پلیس نظارت بر اماکن عمومی از موضوع شیوه نامه اطلاعی ندارد و استارتاپها و کسب و کارهای متقاضی دریافت مجوز فعالیت در فضای مجازی باید نامه‌ای که وزیر میراث فرهنگی درباره معلق شدن شرط متراژ را سازمان‌های میراث فرهنگی ابلاغ کرده، به همراه داشته باشند.»
نبی‌زاده پیچیدگی‌های اداری و بوروکراسی طولانی و فرسایشی بودن فرآیندهای مختلف صدور مجوز را از جمله معضلات اصلی استارتاپ‌های گردشگری در مسیر دریافت گواهینامه تخصصی فعالیت در فضای مجازی دانست و اظهار کرد: «استارتاپ‌های گردشگری باید بدانند که حداقل زمان ممکن برای دریافت مجوز فعالیت در فضای مجازی یک سال است و تمام مراحل و فرآیندها نیز به صورت دستی انجام می‌شوند. علاوه بر این روند صدور مجوز نیز قاعده مشخص و مدونی ندارد و تا حدود زیادی به نوع برخورد و رفتار مسئولان سازمان میراث فرهنگی و نهادهای مرتبط در شهرها و استان‌ها بستگی دارد.»
استارتاپها نیاز به مجوز موقت دارند
بنیان‌گذار جاجیگا با اشاره شکننده بودن وضعیت استارتاپ‌هایی که در آغاز راه هستند، بر اهمیت زمان‌بندی و صدور مجوزهای موقت معافیت تاکید کرد. بابک سهرابی در این باره گفت: «وزارت میراث فرهنگی و تدوین‌کنندگان شیوه نامه ساماندهی فعالیت کسب و کارهای گردشگری باید معافیت‌هایی برای استارتاپ‌هایی که در فاز اولیه فعالیت قرار دارند، در نظر بگیرند.» وی افزود: «استارتاپ‌های گردشگری در اوایل کار خود نباید درگیر مواردی مثل سند مالکیت و تضمین و… شوند و بهتر است در مجوزی که صادر می‌شود، چنین مواردی نیز برای آن‌ها تسهیل شده باشد.»
به گفته سهرابی عملکرد کسب و کارهای نوآور بعد از دوره زمانی مشخصی مشخص می‌شود و صاحبان آن‌ها به این جمع‌بندی می‌رسند که آیا می‌خواهند به عنوان یک شرکت فعالیت کنند یا خیر.
وی با اشاره به ماده ۴ شیوه نامه که در آن درباره مرتبط بودن موضوع اساسنامه فعالیت کسب و کارهای دارای اشخاص حقوقی با شیوه نامه گفت: «این بند یکی از بزرگترین ایرادهای شیوه نامه است. بسیاری از فعالان استارتاپی که شرکت ثبت کرده‌اند، قبل از اینکه شرط داشتن مجوز فعالیت الزامی شود، حوزه فعالیت و اساسنامه خود را تعیین کرده‌اند. بنابراین در حال حاضر که وزارت میراث فرهنگی مجوز مطالبه می‌کند، شرکت‌ها اساسنامه‌ای که بر مبنای موضوع فعالیت گردشگری باشد، در اختیار ندارند. این مثل حکایت مرغ و تخم‌مرغ است. وزارت میراث فرهنگی ابتدا باید مجوز را صادر کند تا استارتاپها و شرکت‌ها بتوانند موضوع اساسنامه خود را بر آن اساس تنظیم و اصلاح کنند.»
نبود سامانه ثبت درخواست و اطلاعات و نامشخص بودن سازوکار اجرای شیوه نامه ساماندهی کسب و کارهای گردشگری در فضای مجازی از دیگر مواردی بود که به گفته بنیان‌گذار استارتاپ جاجیگا باید به صورت مدون و چارچوب‌دار و به سرعت تدوین شود تا استارتاپها و کسب و کارهای نوپای گردشگری دچار معضلاتی مثل تفسیرهای متضاد و اعمال سلیقه در ارکان اجرایی سازمان‌های میراث فرهنگی استان‌ها نشوند.»
تعریف تور در شیوه نامه ساماندهی کسب و کارهای گردشگری در فضای مجازی مشخص شود
سروش سعادت، بنیان‌گذار پلتفرم آنلاین گردشگری سلامت آرتور۲۴ نیز در این نشست پیشنهاد داد که تعریف تورگردانی در شیوه‌نامه ساماندهی کسب و کارهای گردشگری در فضای مجازی اصلاح شود تا دست استارتاپ‌های گردشگری بازتر شود. سعادت با تاکید بر اینکه همراهان بیمار در فرآیند دریافت خدمات درمانی از مصادیق تورگردانی نیست، اظهار کرد: «وزارت میراث فرهنگی باید صراحتا این مسئله را در شیوه نامه خود اعلام کند.» سپردن تضمین معتبر ۵۰ میلیون تومانی و ارائه تعهدنامه محضری نیز از دیگر مواردی بود که به باور بنیان‌گذار استارتاپ آرتور ۲۴ گنجاندن آن در شیوه‌نامه، خطایی بزرگ است که هیچ توجیه منطقی ندارد.
در نشست کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی تهران، علاوه بر سخنرانان، شرکت‌کنندگان دیگری از جمله، مهرداد ناطقی، بنیان‌گذار استارتاپ تریپ‌ساز، کتایون سپهری، فعال اکوسیستم استارتاپی، عاطفه هاشمی، بنیان‌گذار کسب و کار آنلاین روچ، محمد پورانی از استارتاپ چمدونم، سحر بختیاری از استارتاپ آوایار، آرزو خسروی از استارتاپ فرش‌آنلاین، علی اکبر عبدالمالکی، رییس کمیسیون گردشگری اتاق ایران، مجید حسینی‌نژاد رییس کمیسیون گردشگری اتاق تهران، سجاد غرقی عضو هیئت نمایندگان اتاق تهران، ندا صالحی از مدرسه کسب‌وکار اتاق تهران، و همینطور شخصیت‌های دیگری ازجمله دکتر آرش انیسیان، افسانه احسانی، مهرداد شیرازی، زهرا طالبی‌زاده، و… نیز حضور داشتند.
