از دانش‌بنیان شدن کسب و کارهای نوآور گردشگری حمایت می‌کنیم
از زمانی که در معاونت علمی ریاست جمهوری فعالیت خود را آغاز کردم، یکی از اهداف اصلی‌مان دانش بنیان کردن شرکت‌های فعال حوزه صنایع فرهنگی است. در جهت اجرایی کردن این مهم اقدامات بسیاری در معاونت علمی انجام شده است. امروز مهمترین ابزاری که در اختیار معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری قرار دارد، حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان است اما شرکت‌های صنایع فرهنگی فعال که بخشی از آن‌ها در حوزه حوزه گردشگری فعال هستند، به این دلیل که دانش‌بنیان نیستند، بی‌نصیب می‌مانند.
برای تحقق این هدف تلاش‌ها و مذاکرات بسیاری با مجلس و هیئت دولت صورت گرفت، اما تاکنون نتیجه‌ای مطلوب حاصل نشده است. یعنی شرکت‌های خاص و شرکت‌های حوزه صنایع فرهنگی از حمایت‌هابی شبیه به شرکت‌های دانش بنیان بهره‌مند نمی‌شوند. به همین دلیل برنامه‌ای در قالب پروژه توسعه زیست‌بوم شرکت‌های خلاق برای حمایت از دو گروه فعالان حوزه صنایع فرهنگی و کسب‌وکارهای خدماتی آی‌تی‌محور یا استارتاپ‌ها ابلاغ شد، که تاکنون حدود 800 شرکت شناسایی و مجموعه حمایت‌هایی برای آن‌ها درنظر گرفته شده است.
من حدود 13 سال در بخش خصوصی فعالیت کرده‌ام و با همه سرگیجه‌ها و سردردهایی که در تعامل با مجموعه‌های مختلف اعم از بیمه، مالیات، بحران‌ها، مجوزهای دست‌وپا گیر آشنا هستم. به جد معتقد هستیم که مجموعه‌های دولتی یکی از جدی‌ترین موانع بر سر فضای نوآورانه کشور است. درواقع این مجموعه‌ها هرکدام فضایی را در اختیار دارند و معتقدند که نباید کسی دیگر از شاخه‌ای مجزا و هم‌تراز به این فضا ورود کند و در عوض همه موضوعات مربوطه تنها در وزارت‌خانه مشخص، مطرح و هماهنگ شود. در این راستا معاونت علمی ریاست جمهوری وارد تعاملاتی با وزارت‌خانه‌ها شده تا منفذی برای ورود به حوزه نوآفرینی و دانش‌بنیان شدن در این مجموعه‌ها ایجاد شود.
در طول سال‌های گذشته با مشکلات زیادی در حوزه کسب و کارهای نوآور و بخش‌های دولتی برخورد کردیم که از جمله آن‌ها مشکلات ای‌نماد، تاکسی‌های اینترنتی، دلیوری غذا و… بوده که در هر یک تلاش کرده‌ایم تاحدودی این مشکلات موانع را برطرف کنیم. البته واقف هستیم که موارد این‌چنینی کماکان رخ می‌دهند و در حوزه کسب و کارهای نوآور گردشگری نیز با کشکولی از مشکلات و گرفتاری‌ها روبرو هستیم، رویکرد ما حل چالش‌ها و موانع است.
کرونا و کسب‌وکارهای گردشگری
اکنون در شرایطی هستیم که شیوع ویروس کرونا، شرایط سختی را برای استارتاپ‌ها و فعالان گردشگری ایجاد کرده است. با نگاه اقتصاد کلان، برای حوزه گردشگری کرونا نه‌تنها فرصت نیست، بلکه آسیبی جدی است. واقعیت این است که خوشه گردشگری به‌صورت جدی به مشکل خورده است.
از سوی دیگر ما می‌دانیم که با توجه به شرایط تحمیلی به کشور، حوزه گردشگری در دولت چندان مورد توجه نیست و اولویت چندانی ندارد. درواقع ارزش‌آفرینی صنایع خلاق و گردشگری در دولت نادیده گرفته می‌شود. آن چیزی که باعث خواهد شد تا دولت به سمت گردشگری و کسب‌وکارهای این حوره سوق پیدا کند، مشکلاتی است که در فروش نفت ایجاد شده وگرنه دولت به خودی خود چندان به بخش گردشگری اعتنایی ندارد.
جدا از این موضوع، در حال حاضر باتوجه به اینکه اقتصا کلان، حوزه گردشگری آسیب جدی دیده است و بنابراین نمی‌توان از دولت فعلی این انتظار را داشت که عکس‌العملی مانند کشورهایی انگلیس، فرانسه و… از خود نشان دهد. در نگاه اقتصاد خرد هم کسب‌وکارها برای زنده ماندن ناگزیر هستند راه‌حلی پیدا کرده و برای زنده ماندن بجنگند.
نقش معاونت علمی در حمایت از استارتاپ های گردشگری
اکنون پرسشی مطرح می‌شود و آن این است که نقش معاونت علمی در حمایت از استارتاپ های گردشگری چیست؟
بخش اول تعامل با وزارت میراث فرهنگی و گردشگری است. با تعاملی که با این وزراتخانه صورت گرفته، سعی کردیم تا مشکلات مسیر پیش پای کسب‌وکارهای نوآور و نوآفرین را برطرف کنیم. برای نمونه آیین‌نامه‌ها بازبینی شوند یا بعضی از مجوزها حذف یا به‌روز شوند. همه تلاش می‌کنیم تا وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی را به‌ویژه در بخش‌های گردشگری و صنایع دستی به تحرک واداریم. این معنا که وارد حوزه کسب‌وکار شوند. خوشبختانه با فضایی که در مجلس در حوزه گردشگری شکل گرفته، می‌توان امیدوار بود و یک یک‌سری اقدامات را انجام داد.
با اینکه دولت فضاهای بسیاری دارد که می‌تواند آن را در اختیار بخش خصوصی قرار دهد اما تاکنون این مهم صورت نگرفته است. مسئله کلیدی دیگر، سرنوشت شرکت‌های دانش بنیان و خلاق است. متاسفانه من به‌عنوان یکی از مسئولین معاونت علمی و فناوی ریاست‌جمهوری درخصوص دانش‌بنیان شدن شرکت‌های گردشگری چندان امیدوار نیستم و می‌گویم که تا پایان دولت فعلی این اتفاق رخ نخواهد داد. علت آن است که در قانون، شرکت‌های دانش‌بنیان، محسوب می‌شوند که فناوری‌محور باشند. این در حالی است که پایه و اساس کسب و کارهای گردشگری به صورت خاص، از جنس فناورانه نیست. مگر آنکه شرکت گردشگری یک پلتفرم IT پیچیده تعریف کند و فرآیندهایی خاص را در ارکان آن تعبیه کند تا از نظر دولت، دانش‌بنیان قلمداد شود. با این حال ما در معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری نتوانستیم گره را با روش دیگری باز کردیم. یعنی بخشی به نام شرکت‌های خلاق راه‌اندازی کردیم تا بتوانیم از کسب‌وکارهای گردشگری حمایت کنیم.
برای مثال در سیاست حمایت از کسب و کارهای آسیب‌دیده از کرونا، به رغم آنکه صندوق نوآوری و شکوفایی این ادعا را دارد که فقط به شرکت‌های دانش‌بنیان کمک می‌کند، مصوبه شده که تسهیلاتی به شرکت‌های خلاق آسیب‌دیده از کرونا نیز تعلق بگیرد. تا امروز حدود 13.5میلیارد تومان برای پرداخت به این شرکت‌ها در نظر گرفته شده و به شرکت تا سقف 400 میلیون تومان تعلق می‌گیرد.
نقش کمیسیون گردشگری در حمایت از استارتاپ‌های گردشگری
با همه این اوصاف، کمیسیون گردشگری_اتاق بازرگانی تهران این امکان را دارد که برای تغییر روندها و جلب کردن توجه‌ها به اهمیت کسب و کارهای حوزه گردشگری، دو ابتکار عمل را در پیش بگیرد. نخست تلاش برای دانش بنیان شدن شرکت‌های گردشگری است. درواقع اگر این مهم رخ دهد، استارتاپ‌ها و کسب و کارهای گردشگری می‌توانند از منابع صندوق نوآوری و شکوفایی که در حال حاضر تنها به شرکت‌های دانش‌بنیان تعلق می‌گیرد، استفاده کنند
نکته دوم این است که اگر شرکت‌های گردشگری در زمره شرکت‌های دانش‌بنیان قرار نگرفتند، یک صندوق پژوهش فناوری تخصصی در حوزه گردشگری راه‌اندازی شود تا بتواند به فعالان این عرصه کمک کند. این دو راهکار مواردی هستند که می‌تواند در کوتاه‌مدت و بلندمدت و به خصوص در سال فعلی راه‌گشای حوزه گردشگری کشور باشد.